omroep flevoland

De snelle rib-speedboot van Frank Brouwer staat klaar voor vertrek. Aan het roer zit zijn maat John van Nieuwenhuizen. Samen met cameraman Riemer ga ik aan boord. We varen over het Nijkerkernauw in Zeewolde ter hoogte van het Hulkesteinse Bos. 

Ergens op de bodem van dit meer zouden de fundamenten moeten liggen van een middeleeuws slot. Verslaggever Arend Dubbelboer probeert de resten te vinden van dit verdronken slot Hulkenstein.

Het bos bij Zeewolde is vernoemd naar het verloren geraakte kasteel. Op oude kaarten is de naam nog te vinden. Het kasteel ligt buitendijks aan de Zuiderzee. Vermoedelijk ligt het nu aan wat de rand is van de vaargeul.

De boot vaart naar de locatie waar de onderzoekers van Regionaal Archeologisch Archivering Project (RAAP) in 1992 onderzoek hebben gedaan. In het rapport is te lezen dat duikers het water in zijn gegaan en een dikke muur hebben gevoeld. Aan de hand van hun bevindingen maken de onderzoekers een ruwe schets van hoe de fundering er uit zou zien. 

De verloren ruïne blijft in mysterie gehuld. Met behulp van sonar proberen we de restanten van het slot te vinden. We varen een route langs de coördinaten uit het 35 jaar oude onderzoeksrapport.

Al snel ziet Frank de eerste bijzondere strepen over de bodem lopen. Wat het is, kan hij me niet zeggen. Het kan een muur zijn, maar bijvoorbeeld ook een dijkje of omgewoelde grond. We slaan de 'waypoint' op, dat is de exacte gps-locatie. We varen door en vinden nog twee bijzondere plekken in de buurt die onze interesse wekken. 

We varen terug naar de aanlegsteiger en halen onze versterking op. Aan boord komen Axel Gunderson en Dick Heijboer. Zij zijn duikers. We varen naar ons eerste punt. De duikers testen de luchtflessen, doen hun zwemvinnen aan en laten zich in het water vallen.

Lees ook: Waarom de hertog van Gelre een vesting bouwde bij Zeewolde

We halen de duikers terug aan boord en varen naar ons tweede GPS-punt. Het is een herhaling van zetten. De duikers gaan het water in, speuren de bodem af en komen zonder ruïne weer boven water. Wederom een veenwand die ons op het verkeerde spoor zet. 

Nog één kans hebben we. Met de duikers aan boord, vaart John naar de laatste locatie. Frank gooit het anker uit en de duikers maken zich gereed voor de laatste duik. We zitten al uren op het water en ik twijfel of we wel echt iets gaan vinden. Samen met cameraman Riemer maken we ons op voor weer een flinke tijd wachten.

De duikers gaan opnieuw onder water. Ze nemen twee losse stenen mee naar boven. Ik hang over de reling van de boot om de twee rode bakstenen aan te pakken. Het slik zit om de stenen heen. Schelpjes zitten er nog aan vast. Ik realiseer me dat ik stenen van ruim 500 jaar oud vast heb. Het kan niet missen dan dat dit Hulkenstein is.

Ik maak foto’s van de stenen en stuur ze door naar maritiem archeoloog Yftinus van Popta. Hij heeft meerdere onderzoeken gedaan in Flevoland naar onder andere scheepswrakken en verdronken dorpen. 

De twee duikers zwemmen nog een rondje rondom de gevonden muur. Ze hebben een camera op hun duikbril en maken beelden van de vondst. De muur is een paar meter lang. Het zicht is niet optimaal, maar de contouren van de muur zijn zichtbaar. Ook voelen de twee duikers een hoek in de muur.

Een paar weken gaan voorbij, maar dan gaan we toch het water op. De duikers zitten weer klaar. We varen direct naar de locatie waar we de muur gevonden hebben. Axel en Dick maken zich klaar en gaan dan het water in. Yftinus geeft hen uitleg over het inmeten. Hij heeft een stok van circa twee meter lang mee. Bovenop zit een bol met een super nauwkeurig GPS-systeem.

Dick en Axel gaan langs de muur. Om de x-aantal centimeter wordt een punt gezet. Dan houdt de muur op. De twee duikers zwemmen een stukje verder in de hoop in het verlengde van de rij stenen opnieuw iets te vinden. En met succes.

Op verschillende plekken treffen Axel en Dick stenen aan. Ik kijk mee op het scherm bij Yftinus. Langzaam maar zeker zien we een vierkant van vijftien bij vijftien meter ontstaan. We hebben nu al meer gezien dan de onderzoekers van RAAP in 1992. Maar het houdt nog niet op.

De duikers klimmen weer aan boord. We varen terug naar de aanlegsteiger. Het onderzoek onder water zit er op. Nu begint het werk achter de computer. Yftinus gaat alle gegevens samenvoegen. De sonarbeelden, meetpunten en de gemaakte videobeelden worden naast elkaar gelegd.

De contouren van het slot worden zichtbaar. We hebben veel meer muur gevonden dan eigenlijk bekend was over Hulkenstein. De kans is groot dat er nog veel meer te vinden is, maar dat ligt dan net onder het slib.

Archeologisch onderzoek kost veel geld. De maritiem-archeoloog hoopt dan ook dat verschillende partijen rond de tafel gaan zitten. De provincies Flevoland en Gelderland horen daar zeker bij, vindt Van Popta. "Het hoort een beetje bij het cultureel erfgoed van beide provincies. We hebben een unieke vindplaats; een verdronken kasteel. Dat vindt je bijna nergens!"

Met dank aan:
Yftinus van Popta, Frank Brouwer, Axel Gunderson, John van Nieuwenhuizen, Dick Heijboer, Jan de Vries, Jan Schurink, Jan Cozijnsen, Theo Slijkerman & Het Gelders Archief.

Bronnen: 
Dooren van, F. (1986) Landschappen van Nijkerk-Arkemheen. Callenbach

Anderson,K & Stavenga T (1992) Anderson,K & Stavenga T. (1992) Weerstandsonderzoek naar kasteel Hulkenstein, (RAAP-Notitie 43)

Gerrit van Scherpenzeel (1517) Inventaris door Gerrit van Scherpenzeel, drost van Veluwe, van het huis Hulkesten, (Gelders Archief 1689.01-0202 )