omroep flevoland

We zagen het afgelopen jaar al hoe kantoormedewerker Dirk de Boer verslag deed van oorlog, bevrijding en de bouw van het gemaal op Urk. En we zagen hoe Dirk de plagen vastlegde die Urk hebben geteisterd. Maar daarnaast maakte De Boer ook beelden die je gerust onder de toeristische kiekjes kunt scharen.

In zijn vrije tijd wandelde hij door Urk en legde daar de alledaagse ambachten vast. Beroepen die al lang niet meer bestaan, of die tegenwoordig heel anders uitgevoerd worden. We zien dit keer de palingpekelaars, de letterzetter, de dorpsomroeper en de nettenboeters.

Alle zintuigen geprikkeld
De Urker haven was in de eilandtijd, maar ook tijdens de inpoldering en zelfs nu nog 'the place to be'. Een plek van nijverheid, rumoer en drukte. Waar je je zintuigen de kost kon geven. Je rook de geuren van de vis, van de rokerijen en de zilte zee die met de komst van de Afsluitdijk langzaam verdween. Je hoorde de geluiden van de misthoorn en van binnenstomende schepen, van de golven van de Zuiderzee en van spelende kinderen op klompen.

"Dan hoorde je de hoorn van de boot. 'De boot toet', zei men dan."

Zeker als één van de stoomschepen, die Urk met de vaste wal verbonden, in de haven aankwam was het een drukte van jewelste. Bettie Weerstand: "Als vroeger de boot in de haven kwam, dan stond ook half Urk op de kade, want dat was een belevenis."

Ook een reisverslag in de Limburger Koerier maakt melding van de horde nieuwsgierige Urkers die 'vreemden' opwacht aan de havenkade. De schrijver van het verslag krijgt er een beetje een unheimisch gevoel van.

Van Dokkum deed het werk met verve, terwijl hij eigenlijk moeite had met spellen. Henk Kapitein vertelt een anekdote over de plaatselijke schilder: "Hij had een bord gemaakt dat bij zijn huis stond. 'Klaas van Dokum, schilder en leterzeter'.  Die dubbele t's en dubbele k's was toch wel wat lastig voor hem."

Op zoek naar de mazen in het net
Een terugkerend klusje voor de Urker vissers was het repareren van de netten. Wanneer die over de bodem van de Noordzee of het IJsselmeer sleepten bleven deze geregeld vaststeken. Daardoor ontstonden scheuren, waardoor vis weer door de mazen van het net kon ontsnappen. Het materiaal waarvan de netten gemaakt werden, was vroeger ook een oorzaak dat ze snel kapot gingen, vertelt Bettie Weerstand: "Die katoenen netten die toen nog in het zoute water lagen, gingen heel snel kapot. Dan moest dat hersteld worden. Dan werden op de haven de netten uitgelegd en dan werd er gekeken of er gaten inzaten. Die werden dan gerepareerd en dat noem je 'netten boeten'."

Daarnaast bood de stichting vissersweduwen de helpende hand. Maar rond de Tweede Wereldoorlog werd de stichting ontbonden, er kwam te weinig geld binnen. In 1941 werd het laatste beetje geld dat in de kas zat aan tachtig oude vissers uitgekeerd, zo meldt de Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant op 16 mei van dat jaar.

Zenuwachtige omroeper verslikt zich in 'belazerde muggen'
Tegenwoordig kunnen we het ons niet meer voorstellen, maar voor de tijd van het internet, de mobieltjes en de televisie was er op Urk een speciaal iemand verantwoordelijk voor het verspreiden van het gemeentenieuws: de dorpsomroeper. In 1940 was die taak net overgegaan van de heer Asma naar Willem Post.

Dirk de Boer heeft de omroeper in de winter van 1941 voor de lens gekregen. Omroeper Post wandelt door de sneeuw naar de directiekeet bij gemaal Vissering. In de linkerhand heeft hij een bel waarmee hij de aandacht op zich vestigt, in de rechterhand houdt hij een papiertje met daarop de proclamatie waarmee hij door het dorp gaat. We hebben geprobeerd om via een liplezer te achterhalen wat hij precies zegt, maar de boodschap is helaas te kort in beeld.

De omroeper werd bijvoorbeeld ingeschakeld als er nieuwe bonkaarten beschikbaar waren, maar ook wanneer beperkingen voor vissers werden opgeheven of juist aangekondigd.

Omroep Flevoland heeft eind 2020 zes filmblikken met daarin bijna anderhalf uur aan 8mm-film in handen gekregen. Het materiaal, van de hand van Noord-Hollander Dirk de Boer, bevat bewegend beeld uit de jaren 1940 tot 1945 en biedt een unieke blik op Urk en omgeving in die periode. De filmrollen zijn begin 2021 gedigitaliseerd en deels gerestaureerd. De reportagereeks over het dagelijks leven op Urk is de derde die voortkomt uit het filmmateriaal van De Boer. Vorig jaar zonden we al de documentaires 'De Camera van Dirk de Boer - Oorlog en Vrede op Urk' en 'De Camera van Dirk de Boer - Bouw van een Gemaal' uit.