omroep flevoland

Omroep Flevoland heeft onlangs zes filmblikken met daarin bijna anderhalf uur aan 8mm-film in handen gekregen. Het materiaal bevat bewegend beeld uit de jaren 1940 tot 1945 en biedt een unieke blik op Urk en omgeving. De filmrollen zijn inmiddels gedigitaliseerd en deels gerestaureerd. De films nemen ons als eerste mee naar het allereerste jaar van de Tweede Wereldoorlog.

Het is december 1940. Een gure noordoostenwind waait rond het voormalige eiland Urk. Een laagje sneeuw bedekt de rode daken en de smalle straatjes van het oude dorp. Het IJsselmeer vriest langzaam dicht en schepen breken zich door het ijs. De schotsen hopen zich op bij de vuurtoren; Urk staat aan het begin van een strenge winter.

Van deze periode is maar weinig beeld bewaard gebleven. Hoewel het eiland in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog veelvuldig door filmmakers wordt bezocht, was dat tijdens de oorlog heel anders. Particulieren op Urk fotografeerden wel, maar dat werd uit angst voor de Duitse bezetters in de loop van de vijf oorlogsjaren minder en minder gedaan. Filmmateriaal van het dorp en zijn inwoners en bezoekers uit die jaren is heel zeldzaam.

Hoe het dagelijks leven er tijdens de Tweede Wereldoorlog uitziet. Hoe het polderland naast Urk millimeter voor millimeter droog valt, en Urk uiteindelijk de bevrijding viert, het is slechts op enkele foto's te zien. Tot nu.

In dit stadium kunnen we een eerste selectie laten zien van de historische beelden. Allereerst het straatbeeld tijdens die strenge winter van 1940 - 1941.

"Hiermee komt de geschiedenis tot leven"

Amateurfilmer werkte bij aanleg gemaal Vissering
De maker van de beelden kwam uit Noord-Holland en werkte op Urk bij de aanleg van gemaal Vissering, dat tussen 1940 en 1942 verrees. In zijn bagage nam hij zijn film- en fototoestel mee, want het werk dat hij deed was de moeite waard om vast te leggen. Door de komst van het gemaal zou uiteindelijk de Noordoostpolder ontstaan. Water werd uiteindelijk land door het jarenlange harde werk van honderden werklieden, zowel Urkers als mensen van de vaste wal.

De volgende dag - donderdag 19 april - wordt er ook meteen een afrekening gehouden. Vrouwen en meiden die beschuldigd worden van omgang met de Duitsers worden naar de voordeur van het gemeentehuis gebracht. Een uitzinnige menigte ziet hoe zij kaalgeschoren en kaalgeknipt worden. De filmer is erbij. Hij staat vooraan en legt unieke beelden vast die daarna meer dan 75 jaar onbekend blijven.

"Tot nog toe waren hier alleen foto's van bekend. Bijzonder om te zien dat er nog filmmaterieel van over is gebleven. Na meer dan 75 jaar na dato verwacht je dat alles wel bekend is en onderzocht is. En dat zoiets dan nog opduikt, dat is met recht uniek", aldus Hofman.

Voorproefje
Wat Omroep Flevoland tot nu toe kan laten zien is slechts het topje van de ijsberg. In het filmmateriaal zitten veel meer bijzondere details en verhalen verstopt. De amateurfilmer bleef namelijk niet alleen op Urk. Hij legde bijvoorbeeld ook een reis naar Kampen vast. Daar filmt hij kort de vernielde ijzeren IJsselbrug. Die was in de meidagen van 1940 door het Nederlandse leger verwoest om de opmars van het Duitse leger te vertragen. En ook dat lijkt uniek bewegend beeld te zijn.