omroep flevoland

Het gemeentewapen van Urk is, logischerwijs, het oudste van Flevoland. Het bestaat uit een blauw schild, met daarop een afbeelding van een zilveren schelvis. Flevoland kent zes gemeenten en die hebben allemaal een gemeentewapen.

In deze zomerserie kijken we met Ralf Hartemink waar het gebruik van gemeentewapens vandaan komt. We leren wat er te zien is op de zes Flevolandse wapens en wat er opvallend aan is. Hartemink is heraldicus, iemand die veel verstand heeft van wapenschilden. Vandaag het eerste wapen in deze serie: Het gemeentewapen van Urk.

Simpel is beter
Het Urker wapen werd in 1819 verleend en beeldde oorspronkelijk een schelvis van natuurlijke kleur op een blauw vlak uit. Het is het meest eenvoudige wapen van de provincie.

Maar dat is volgens Hartemink ook juist de bedoeling van een goed wapen: "Het moet makkelijk te herkennen zijn, ook van veraf of als het heel klein is." Een eenvoudig wapen is dus eigenlijk het beste wapen.

Wapen in Oude Raadhuis

De schelvis kom je verder nergens tegen op een wapen in Nederland. Het Urker wapen is daarom ook een uniek wapen. De schelvis was in eerste instantie van natuurlijke kleur. In de jaren vijftig is dit veranderd naar zilver.

Urk kreeg het wapen dus in 1819. Dat gebeurde op een dag waarop ook veel gemeenten in Noord-Holland hun wapens kregen. Dit is geen toeval: Urk hoorde in die tijd bij de provincie Noord-Holland.

Wie het wapen ontworpen heeft, is niet bekend. Er werd bij het inbrengen gezegd dat de afbeelding al langer gebruikt werd door de gemeente Urk. Deskundige Hartemink heeft dat niet terug kunnen vinden in archieven: "Soms waren er bijvoorbeeld al stempels van een afbeelding, voordat die gebruikt werd als wapen. Maar ik heb dit bij Urk niet kunnen achterhalen."

Hoge Raad van Adel
Een wapen moet worden aangevraagd en goedgekeurd door de Hoge Raad van Adel. Deze is ingesteld in 1814. Het is het vaste adviescollege van de regering, op het gebied van adeldom en heraldiek.

Een gemeentewapen moet aan een aantal voorwaarden voldoen. Het moet een schild bevatten, het moet eenvoudig zijn en het moet voldoen aan bepaalde kleurregels.

Ridders gebruikten herkenningstekens
Het gebruik van een wapen is al heel oud en is ontstaan in het begin van de middeleeuwen. Het werd gebruikt door ridders, als herkenningsteken op het slagveld.

"In een harnas kon je niet zien wie wie was, dus op het schild werd een wapen afgebeeld," zegt Hartemink. "Vandaar dat een gemeentewapen ook een schildvorm moet hebben."

Een wapen kun je daarom zien als een oude vorm van een logo. Een hedendaags logo is alleen erg onderhevig aan verandering. Een wapen is juist tijdloos en heeft vaak een link met de geschiedenis. Ook is het een vorm van identiteit, vertelt Hartemink.

Zo keert het wapen terug op de ambtsketen van de burgemeester, in/op de trouwboekjes, op vlaggen en op gebruiksvoorwerpen.

Het wapen van Urk is ook te bewonderen op de gevel van het gemeentehuis en in de toren en de windvaan van Het Oude Raadhuis.

Gemeentewapen in windvaan