omroep flevoland

Vanaf 1 juli is het verboden voor binnenvaarttankers om giftige en vaak kankerverwekkende gassen te lozen in de open lucht. De eerste fase van het verbod op het zogenoemde varend ontgassen gaat in. Maar er zal volgens deskundigen niets veranderen. "Zo is er geen alternatief voor het ontgassen, kan er niet goed worden gecontroleerd en zijn de boetes ook nog eens een lachertje", zegt Ton Quist, zelf schipper van een binnenvaarttanker.

Quist is klokkenluider en strijdt al jaren tegen het varend ontgassen, omdat hij niet mee wil werken aan de zware vorm van milieuvervuiling. "Vorig jaar leek het verbod in een stroomversnelling te komen. Het verbod werd aangekondigd. De overheid beloofde dat er langs verschillende kades ontgassingsinstallaties zouden komen waar schepen hun gas veilig konden af laten zuigen. Maar daar is helemaal niets van terecht gekomen. Er is nu maar één in heel Nederland en dat is veel te weinig. Dit is al de eerste reden dat schepen hun dampen in de lucht blijven blazen", vertelt Quist.

Geerlings op zijn schip

Wat is varend ontgassen?
Als binnenvaartschepen een olieachtige of andere chemische vloeistof vervoeren, blijft er na het lossen gas hangen in het ruim. Dit moet uit het schip voordat er een andere stof kan worden geladen. Door luiken open te zetten en met de hulp van ventilatoren wordt het gas in de lucht geblazen. Probleem is dat de damp giftig en vaak kankerverwekkend is en uiteindelijk weer terugkomt in het water of op het land omdat het zwaarder is dan lucht. Langs de kust van Flevoland wordt er honderden keren per jaar ontgast. In heel Nederland gaat het om duizenden keren.

"Door de stroperigheid van de overheid verandert er helemaal niets", vertelt professor Harry Geerlings. Hij is inmiddels met emeritaat, zo heet pensioen bij professoren. Hij is een autoriteit op het gebied van het ontgassen en deed veel onderzoek. "De reden dat er geen installaties zijn is, omdat ze -slechts- 98 of 99 procent van de giftige dampen wegvangen. Er kan dus een beetje gas in de lucht komen en daarom komt er geen vergunning. Dat is natuurlijk niet uit te leggen. Je verkiest 100 procent gas in de lucht in plaats van 1 of 2 procent", vertelt Geerlings.

Handhaving gaat niet lukken
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) kan het verbod niet goed handhaven, omdat er te weinig meetapparatuur is om de gevaarlijke dampen op te sporen en er ook te weinig personeel. Het wordt helemaal moeilijk, omdat het verbod in fases wordt ingevoerd. Een totaalverbod is er in 2027. "Aan de zijkant van een schip kan je niet zien wat voor een gas er vrijkomt. Je moet dan echt aan boord om naar de papieren te kijken. Maar er is helemaal geen mankracht om dat te doen", vertelt Quist.

De omgevingsdienst DCMR (Dienst centraal milieubeheer Rijnmond), die werkt aan de aanpak van varend ontgassen, zegt zich aan de wet te houden: "Bij de beoordeling van vergunningaanvragen voor ontgasinstallaties volgen wij de huidige wet- en regelgeving die voor alle milieubelastende activiteiten geldt. Het is niet zo dat voor die installaties een aparte procedure geldt of afwijkende wet- en regelgeving. Inzet van maatwerk voor ontgassingsinstallaties zal een bestuurlijke keuze zijn."

Sjoemelen
Zelfs als er al gecontroleerd wordt, kan er nog gerommeld worden door stoffen die worden vervoerd minuscuul te veranderen waardoor ze een andere naam krijgen en dan opeens wel ontgast mogen worden. Omroep Gelderland kreeg eerder al documenten in handen waaruit blijkt dat het verbod op die manier omzeild wordt. De inspectie heeft al geconstateerd dat het omkatten gebeurt. "De praktijk is bekend, en dat het gebeurt is betreurenswaardig. Het bewust aanpassen van vrachtbrieven om het verbod te omzeilen is fraude. Er zal tegen opgetreden worden", zo laat het ministerie weten.

De overheid zei in het verleden dat een verbod op varend ontgassen niet mogelijk was, omdat eerst een internationaal verdrag door alle lidstaten getekend moest zijn. Een uitgebreide juridische analyse die de Erasmus Universiteit op verzoek van Omroep Flevoland maakte toonde aan dat die redenering van de overheid niet klopte. De overheid heeft volgens het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens juist de plicht zijn burgers te beschermen tegen die kankerverwekkende stoffen. Een verbod was dus wel degelijk mogelijk. Deze analyse van de Rotterdamse universiteit was mede aanleiding voor de overheid om een verbod van het ontgassen van de meest gevaarlijke stoffen versneld in te voeren.

Overheid legt bal bij oliemaatschappijen
"Als er te weinig ontgassingsinstallaties zijn, is dat eigen schuld", aldus demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers. Hij zegt dat er duidelijk is afgesproken dat de oliemaatschappijen zouden zorgen voor installaties om op een schone manier te ontgassen. Ook vertelt hij dat instanties die moeten inspecteren er klaar voor zeggen te zijn. Voor illegale praktijken is Harbers ook niet bang. "De inspectie zal daar goed op letten. Er is meer dan duidelijk gemaakt dat het milieucriminaliteit is. Gelukkig zien we dat bedrijven dat soort waarschuwingen serieus nemen."

Oliemaatschappijen leggen bal bij schipper
De overkoepelende organisatie van verladers, de VEMOBIN (De Vereniging Energie voor Mobiliteit en Industrie ) laat weten: "Vanzelfsprekend houden onze leden zich altijd aan de geldende wetgeving, dus ook aan het verbod op varend ontgassen per 1 juli. Wij steunen dat ook. Het is ook goed als erop wordt gehandhaafd." Tegelijkertijd zegt de vereniging dat de eindverantwoordelijk niet bij hun leden ligt, zoals de Shell en Esso, maar de schipper.

Vaten drugsafval
Ondertussen blijven Quist en Geerlings aan de boom schudden om aandacht te blijven houden voor het varend ontgassen. Ze maken zich er boos over dat het ontgassen blijkbaar niet als een groot probleem gezien wordt. "Als er ergens vijf vaten drugsafval worden gevonden in de natuur is dat nieuws. Bij één keer ontgassen komt er gemiddeld 40.000 liter damp in de lucht die minstens zo giftig is. Daar kraait geen haan naar, dat is toch raar", aldus Quist.

Geerlings heeft dezelfde verbazing. Dat komt mede door de manier hoe hij betrokken raakte bij het varend ontgassen. "We hebben in Rotterdam het Odfjell-schandaal gehad. Een bedrijf kreeg een torenhoge boete omdat er een incident was waarbij benzeen vrijkwam en ze dat verzwegen. "Hoe kan het dan zo zijn dat het anno 2024 nog steeds door schepen de lucht ingeblazen mag worden?", vraagt Geerlings zich hardop af. Benzeen staat op de zwarte lijst en is zeer kankerverwekkend. Ook tast het DNA aan.

Geerlings bij binnenvaarttanker

Zowel Quist en Geerlings zijn ervan overtuigd dat er uiteindelijk wel iets zal veranderen en dat ook oliemaatschappijen, de eigenaren van de schepen en de schippers zelf van het ontgassen af willen. "Maar de wil is er nu blijkbaar nog niet bij mensen op cruciale plekken", besluit Geerlings.