Geheim onderzoek naar moskeeën: 'Inbreuk op privacy en godsdienstvrijheid'

ALMERE • Di 4 februari 2025 | 7:33 • Dinsdag 4 februari 2025 | 7:33

De gemeente Almere is ernstig nalatig geweest bij het beschermen van de grondrechten van de moslimgemeenschap. Dat is de conclusie van de Ombudsman Metropool Amsterdam, Munish Ramlal. Hij zegt dat Almere vier jaar geleden heimelijk onderzoek heeft laten uitvoeren naar moskeeën in de stad. Dat onderzoek werd gefinancierd met geld van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

De ombudsman presenteerde dinsdagochtend zijn onderzoek naar de werkwijze van de gemeente Almere met de titel 'Op glad ijs. Mensenrechten onder druk bij veiligheidsonderzoeken'. Hij concludeert dat moskeeën in de stad werden onderzocht vanwege "algemene zorgen rond radicalisering".

De onderzoeken vonden plaats zonder medeweten van de betrokkenen en ook de gemeenteraad was niet op de hoogte. Zo kon de raad volgens Ramlal zijn controletaak niet uitoefenen en bleven de onderzoeksresultaten exclusief in handen van het onderzoeksbureau Nuance door Training en Advies (NTA).

Ook heeft Almere te veel vertrouwd op het onderzoeksbureau en de NCTV en is nagelaten om goed onderzoek te doen naar de rechtmatigheid, is de conclusie. Dat heeft ook het vertrouwen van de islamitische gemeenschap in de stad ondermijnd, stelt Ramlal.

NRC: 'Onderzoek naar moskeeën op punt van beginnen'
Het onderzoek naar moskeeën in Almere kwam aan het licht door dagblad NRC in 2021. In een artikel van de krant stond dat zeker 10 gemeenten, waaronder Almere, opdracht zouden hebben gegeven om undercoveronderzoek te laten doen in moskeeën.

De operatie stond in Almere op het punt van beginnen, zei NRC. De gemeente wilde onderzoekers van een particulier bureau naar islamitische organisaties sturen om gevoelige informatie op te halen zonder zich kenbaar te maken als iemand van de gemeente.

Het onderzoeksbureau liet volgens de krant weten dat naar de wet werd gehandeld. Deskundigen gaven aan dat de wet juist werd overtreden. De gemeente ontkende het undercoveronderzoek.

Weerwind: 'Opstartend onderzoek naar extremisme'
Franc Weerwind, die destijds de burgemeester was van Almere, gaf een paar dagen later aan dat er een (bureau)onderzoek was opgestart naar extremisme "in de breedste zin van het woord" en niet specifiek naar moskeeën. Ook werd er geen gebruikgemaakt van infiltratie of undercoveroperaties, zei hij. Ondanks deze verklaring ontstond vervolgens een vertrouwensbreuk tussen Weerwind en de islamitische gemeenschap.

Lees ook: Eerder schreven we een overzicht over de vertrouwensbreuk tussen moskeeën en gemeente
De vertrouwensbreuk was zelfs zo groot dat uitnodigingen van Weerwind en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid werden afgeslagen.

Opvolger van Weerwind bood excuses aan
Pas in juli 2023, twee jaar na publicatie van het artikel van NRC, gingen de Almeerse moskeebesturen in gesprek met de gemeente. Weerwind was inmiddels vertrokken naar Den Haag om minister voor Rechtsbescherming te worden.

Het gesprek vond plaats met zijn opvolger, de huidige burgemeester van Almere: Hein van der Loo. Die heeft excuses aangeboden en daarmee leek de strijdbijl enigszins begraven. Want zo werd bijvoorbeeld afgesproken om weer constructief met elkaar te gaan samenwerken in het belang van de stad.

Ombudsman wilde onderzoek
De ombudsman van de Metropoolregio Amsterdam, waar Almere onder valt, stelde in tussentijd al vragen over de zaak en in 2023 een verkennend onderzoek is gestart naar de acties. Dat gaf voldoende redenen om een formeel onderzoek te starten naar de Almeerse situatie. Wat die redenen waren, werd niet duidelijk.

Voor het onderzoek zijn onder meer verzonden stukken geanalyseerd. Ook zijn medewerkers van de gemeente Almere en onderzoeksbureau NTA gehoord. Ramlal had tot doel om de islamitische gemeenschap duidelijkheid te geven. Ook wil hij de resultaten gebruiken om tot richtlijnen te komen bij waarborgen en beschermen van belangen van burgers.

'Meer zorgvuldigheid en transparantie zijn nodig'
Nu het onderzoek klaar is, moet Almere erkennen de plank te hebben misgeslagen, vindt de ombudsman. "Erkennen dat het mis is gegaan en openheid van zaken geven zijn belangrijke stappen in het herstellen van het vertrouwen met de moslimgemeenschap."

Ook adviseert Ramlal om een mensenrechtentoets en ethische toets in te voeren voor al het beleid. En de gemeente moet heldere en transparante kaders stellen bij inkoopprocedures, vindt Ramlal.

Hij roept ook op om te stoppen met het in zijn ogen "routinematig afschilderen van moslims als bedreiging." Dat is volgens hem de achterliggende oorzaak van de onderzoeken.

De gemeente Almere laat weten later op dinsdagochtend een inhoudelijke reactie op het rapport te geven. De zeven moskeeën in Almere zeggen zich eerst te willen beraden op de conclusies uit het rapport van de ombudsman en komen deze week met een gezamenlijke reactie.

WhatsApp ons!
Heb jij een tip of verbetering? Stuur de redactie van Omroep Flevoland een bericht op 0320 28 5050 of stuur een mail: rtv@omroepflevoland.nl!