omroep flevoland

Toen Jo-Anne Bakker uit Urk een vriendin verloor aan zelfdoding, wilde ze dat andere jongeren zich nooit zo verloren zouden voelen. Ze begon een TikTok-account en maakt sindsdien filmpjes waarin ze uitleg geeft over bijvoorbeeld depressie en angst, maar ook motiverende filmpjes. Nu bereikt de 19-jarige Urker duizenden jongeren via de app om mentale gezondheid bespreekbaar te maken.

Jo-Anne maakt al twee jaar filmpjes op TikTok en inmiddels is ze een ware 'mental health influencer'. Ze heeft bijna tienduizend volgers en maakt filmpjes over onderwerpen als hoe ga je om als een naaste depressief is of zelfs suïcidale gedachtes heeft? Of omgaan met rouw of angstige gevoelens. Daar leert de jonge Urker over tijdens haar opleiding sociaal werk, maar ze maakt ook video's over haar eigen ervaringen. Bijvoorbeeld over haar vriendin Kira, die Jo-Anne sinds haar vijftiende in verschillende jeugdzorginstellingen door het hele land bezoekt.

"We werden heel close in een korte tijd", zegt Jo-Anne. "Ik zag aan haar dat het niet goed met haar ging, ze verhuisde vaak van plek naar plek en ze zat soms opgesloten." Jo-Anne vertelt dat de zorg Kira niet meer wist te helpen en zij zelf geen uitweg meer zag. In oktober vorig jaar stapte het 17-jarige meisje uit het leven.

"Ik mis haar als vriendin. Je hebt toch een speciale band omdat ik Kira op haar beste en op haar slechtste momenten heb meegemaakt", zegt Jo-Anne. Van alles wat de Urkse heeft meegemaakt en heeft gezien in de jeugdzorg besloot ze video's te maken. "Als ik het bespreekbaar maak dan is er niemand die zich op dat gebied alleen hoeft te voelen. Ik wil graag dat iemand in zo'n staat als Kira het gevoel heeft dat er iemand voor ze is."

Kira en Jo-Anne

Jongeren mentaal kwetsbaar
Soms krijg Jo-Anne zoveel berichten en brieven, dat ze het niet allemaal kan beantwoorden. Het onderstreept hoe groot de behoefte is om te praten over mentale gezondheid onder jongeren. Uit onderzoek van de GGD Flevoland blijkt dat dat cruciaal is, vooral nu de cijfers laten zien dat jongeren sinds de coronapandemie mentaal kwetsbaar zijn. Maar de helft van de jongeren in Flevoland ervaart de eigen mentale gezondheid als goed.

Ook op Urk hebben veel jongeren last van somberheid en angst, blijkt uit de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024. Het aantal bevraagden dat daar last van heeft is 70 procent. Ook blijkt dat 23 procent van de Urker jongeren wel eens aan zelfdoding denkt.

Niet klagen maar dragen
Vergeleken met andere plekken in Flevoland gaat het niet perse slechter op Urk, maar vinden de Urkers het wel lastig om aan de bel te trekken, zegt Jo-Anne. "De huisarts is al een te hoge drempel."

Dat blijkt ook uit onderzoek van Hogeschool Windesheim, die onder leiding van de GGZ allerlei hulpverleners sprak uit Urk in opdracht van de gemeente. In het dorp heerst een cultuur van bescheidenheid, hard werken en "niet klagen, maar dragen." Inwoners doen minder snel een beroep op gezondheidszorg, omdat ze door die cultuur en waarden te bescheiden zijn, zich schamen en vaak vertrouwen op familie en vrienden. Ook wordt vaak gemeten hoe goed het met je gaat aan de hand van of je nog kunt werken. Zolang je werkt, wordt er niet begrepen waarom je dan hulp nodig zou hebben.

Pas wanneer de situatie echt escaleert, zoekt men crisiszorg, maar dan is het onderliggende probleem niet makkelijk meer op te lossen. Daarnaast zijn er lange wachtlijsten. Als je pas hulp zoekt wanneer je al over je breekpunt bent, moet je vaak nog lang wachten voordat je geholpen kunt worden.

Ook zeggen de onderzoekers dat overmatig alcoholgebruik, roken en niet praten over je gevoelens iets is waar Urkers aan moeten werken. Urker jongeren blijven in de gezondheidsmonitor koploper wat betreft roken en (zwaar) alcohol drinken.

Taboe
"Er lijkt minder begrip te zijn voor de zwaardere, moeilijk invoelbare diagnoses. Mede door (denken wij) een gebrek aan kennis van psychische aandoeningen", schrijven de onderzoekers. Dat Urkers niet veel weten over mentale gezondheid, merkt ook Jo-Anne: "Ze weten niet wat het inhoud, het is een taboe. Daardoor wordt het onder jongeren die er echt last van hebben snel erger, want het wordt niet besproken. Hoe eerder je het bespreekbaar maakt hoe eerder hun lasten worden weggenomen."

Wat vinden Urker jongeren op straat daarvan?

Wat veel Urkers niet weten, is dat ook het Leger des Heils veel activiteiten heeft om onder elkaar te komen, rust te vinden en gemeenschap. Zo zijn er bijvoorbeeld gezamenlijke maaltijden, een schilderclub, visbakken en geloofsbijeenkomsten, waarbij iedereen welkom is.

Vrijwilliger Berthina Kaptijn merkte dat er steeds meer behoefte was voor een plek speciaal voor vrouwen. Zo ontstond de herstelhuiskamer, een veilige creatieve werkplek voor vrouwen om aan hun eigen herstel te werken. "Het is eigenlijk echt een plek om gewoon te mogen zijn, juist in een periode dat dat voor sommigen heel moeilijk is", zegt ze. "Je ziet dat de deelnemers in de creativiteit een stukje pijn kunnen verwerken. Dat is voor ons een heel waardevol deel van herstel."

'Verzacht niet de pijn'
Jo-Anne is blij dat volgers, vooral meiden, zich dankzij haar beter voelen of de stap hebben gezet om hulp te zoeken. Dat laten ze soms in berichtjes of brieven aan haar weten. "Het verzacht niet per se de pijn, maar ik ben wel heel blij voor hen. Ik hoop vooral dat het echt beter met ze gaat, want ik wil niet dat iemand zoals mijn vriendin toen in zo'n staat terechtkomt. Dat gun ik niemand."

Wie naar aanleiding van dit artikel behoefte heeft aan een luisterend oor, kan contact opnemen met deluisterlijn.nl (088-0767000). Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om een naaste? Neem anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie (0800-0113).