omroep flevoland

Biddinghuizen krijgt deze week 360 extra asielzoekers op het evenemententerrein bij Walibi Holland. Het verplaatsen van die honderden asielzoekers komt wel op het allerlaatste moment. Zo helpt de gemeente Dronten het COA in het voorkomen van een torenhoge boete. Maar wie is er eigenlijk verantwoordelijk? De gemeente of toch het COA? Hieronder leggen we je uit hoe de opvang precies werkt.

Allereerst even wat uitleg over het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) zelf. Want in tegenstelling tot wat veel mensen denken, is het COA géén onderdeel van het Rijk.

Het is een zogenoemd 'zelfstandig bestuursorgaan' (zbo); "Dat is een losstaande organisatie die weliswaar overheidstaken uitvoert, maar die niet direct onder het gezag van een ministerie valt", legt Heinrich Winter uit, hoogleraar Bestuurskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Winter is gespecialiseerd in asiel- en vreemdelingenrecht en de rol van overheden en organisaties. "Het COA heeft dus afspraken met de overheid en moet die onafhankelijk van de politiek uitvoeren. Daarin hebben ze door hun positie veel meer vrijheden dan ministeries." Andere soortgelijke organisaties zijn bijvoorbeeld Rijkswaterstaat en het UWV.

Wat doet het COA en waarom staat Biddinghuizen in de spotlight?
Het COA is sinds 1994 verantwoordelijk voor de opvang en begeleiding van asielzoekers in Nederland. De organisatie zorgt er dus voor dat alle mensen die zonder een vergunning Nederland binnenkomen, opgevangen worden. En waar nodig een plek krijgen om te slapen. De noodopvang in Biddinghuizen is één van de locaties waar het COA mensen opvangt.

Die tijdelijke opvanglocatie op het evenemententerrein van Walibi Holland staat nu even centraal in de asielcrisis. De locatie in Biddinghuizen wordt namelijk gebruikt om het veel besproken aanmeldcentrum in Ter Apel te ontlasten.

"De deal tussen gemeente en COA is een soort 'heitje voor een karweitje' over de openbare veiligheid"

In het Groningse centrum worden structureel te veel asielzoekers opgevangen. Daarom legde de rechter vorige maand een deadline op aan het COA.

Dwangsom
Vanaf woensdagnacht 23:59 uur mogen er maximaal 2000 asielzoekers in het aanmeldcentrum in Ter Apel zijn. Lukt dit niet en wordt dit aantal overschreden, dan krijgt het COA een dwangsom van 15.000 euro per dag.

En dat dat vonnis ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd, blijkt meteen op de eerste dag. Ondanks het overbrengen van honderden asielzoekers van Ter Apel naar Biddinghuizen, verbleven er woensdagnacht toch 32 asielzoekers te veel in het aanmeldcentrum. En dus moet de boete worden betaald.

En dit is een ingewikkelde kwestie volgens universitair docent Rowie Stolk, verbonden aan de Afdeling Staats- en Bestuursrecht van de Universiteit Leiden. "Het COA kan er ook niet altijd veel aan doen. De minister van Justitie en Veiligheid moet er namelijk wel voor zorgen dat het COA zijn taken kan uitvoeren."

Iets dat de rechter bij Ter Apel volgens Stolk ook erkent. "Een groot deel van de verantwoordelijkheid ligt ook bij de minister (Yeşilgöz) om het COA te helpen."

Biddinghuizen de (tijdelijke) redding
Om niet boven die 2000 mensen te komen, stuurt het COA nu 360 asielzoekers naar Biddinghuizen. Daar was nog ruimte, omdat er nog maar 1040 asielzoekers in Biddinghuizen verbleven, terwijl dat er 1450 mogen zijn. Een afspraak die het COA heeft gemaakt met de eigenaar van het terrein.

"Hoewel de gemeente er eigenlijk niet zo veel in betekent, moeten ze soms wel extra politiemensen inschakelen en infrastructuur aanleggen." Om die kosten te dekken, maken de gemeente en het COA volgens Winters vaak een deal om dat te compenseren. "Een soort heitje voor een karweitje over de openbare veiligheid."

COA verantwoordelijk
Kortom; het COA is verantwoordelijk voor de veiligheid en handhaving op het terrein zelf, en huurt dus ook eigen beveiligers in om dat te doen. Tenzij er iets strafbaars gebeurt, dan is de politie, en dus de gemeente, verantwoordelijk om dat op te lossen. De gemeente is daarnaast ook verantwoordelijk voor alle zaken búiten het terrein, waar ook de meeste incidenten plaatsvinden.

"Een rechtszaak is wel de ultieme stok achter de deur, maar kost ook veel gemeenschapsgeld."

Dus als de eigenaar van de locatie akkoord gaat met de opvang van een bepaald aantal asielzoekers, dan speelt de gemeente, in dit geval Dronten, daarin geen rol. "De gemeente is eigenlijk alleen verantwoordelijk voor alles wat buiten het terrein gebeurt: de openbare veiligheid", aldus de hoogleraar.

Een andere afspraak is dat het terrein in Biddinghuizen op 7 april weer leeg moet worden opgeleverd, vóór de start van het festivalseizoen. De locatie was daarom juist al voor een deel leeg. De gemeente laat weten dat het COA heeft verzekerd het terrein alsnog op tijd op te leveren. De huisvesting van deze groep is dus een zeer tijdelijke oplossing, want 7 april is al over iets meer dan een maand.

De opvanglocatie in Biddinghuizen

Die afspraken heten 'bestuursovereenkomsten', een vorm van samenwerking tussen gemeentes of overheidsorganisaties. En komt het COA die overeenkomst niet na, dan kan een gemeente naar de rechter stappen. Zoals in Ter Apel is gebeurd.

Opvang legt gemeente geen windeieren
Al is dat volgens universitair docent Stolk wel het laatste wat je wilt. "Het zet namelijk twee 'partners' tegenover elkaar die er toch uit moeten komen." De docent volgde de rechtsgang bij het aanmeldcentrum in Ter Apel op de voet.

"Een rechtszaak is wel de ultieme stok achter de deur, maar kost natuurlijk ook veel gemeenschapsgeld. Geld dat beter gebruikt had kunnen worden om de situatie daadwerkelijk op te lossen", aldus Stolk.

Hoogleraar Winter vult het beeld verder aan. "Daarnaast staat het COA onder grote druk van de staatssecretaris (Van der Burg) en de minister om alles in goede banen te leiden. En dat terwijl veel partijen (waaronder gemeentes) niet graag meewerken."

Ingewikkeld
Toch blijft het volgens beide experts een ingewikkelde zaak. Want het COA krijgt een taak van het Rijk en die moeten ze onafhankelijk doen van de politiek. Maar daarvoor zijn ze dan wel weer afhankelijk van het Rijk, en dus eigenlijk ook van de goodwill van gemeentes.

Winters vat het in het kort samen: "Het probleem is eigenlijk helemaal niet zo groot, maar als men niks regelt of niet helpt, loopt het ook met weinig aantallen vast."