omroep flevoland

De bescherming van medewerkers van de Oostvaarderskliniek laat sterk te wensen over. Dat is één van de conclusies uit een onafhankelijk onderzoek naar de tbs-kliniek in Almere, dat vrijdag is gepubliceerd. In 2022 is het onderzoek ingesteld na meerdere meldingen van misstanden.

De onderzoekers zagen dat medewerkers geneigd waren zich vooral te richten op de behandeling van patiënten en daardoor minder op hun eigen sociale veiligheid letten. Zo stemmen de medewerkers in met het begeleiden van patiënten tijdens verlof zonder dat zij zelf hun training daarvoor hebben afgerond.

Ook zijn ze bereid om patiënten tijdens verlof in hun privéauto te vervoeren. Volgens de onderzoekers lijkt het vooropstellen van de patiënt een niet vastgelegde, breed gedragen norm te zijn.

Angst
Daarnaast bestaat er volgens het onderzoek wantrouwen tussen medewerkers en leidinggevenden. Er leeft angst dat het maken van fouten en afwijken van de norm negatieve gevolgen heeft. "Medewerkers gaven aan met name geen ruimte te voelen om leidinggevende tegen te spreken en specifieke collega's aan te spreken."

Uit het onderzoek bleek daarnaast dat medewerkers sommige regels niet kennen, verschillend denken over de interpretatie ervan of regelgeving missen. Daardoor wordt het risico op overtredingen groter.

Over de aanleiding
Het onderzoek naar de Oostvaarderskliniek werd in 2022 aangekondigd door minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming. Dat onderzoek kwam er na meerdere meldingen over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, intimidatie, bedreiging, drugsgebruik en ongeoorloofde relaties tussen personeel en tbs-patiënten.

Zo werd een medewerker verdacht van verkrachting (later is die veroordeeld). Ook legde de algemeen directeur zijn werk neer. Waarom werd officieel niet bekend, maar volgens bronnen onder het personeel zou de directeur geen controle meer hebben over de organisatie.

In november 2022 werd duidelijk dat er in de vijf jaar daarvoor 31 meldingen van ernstige geweldsincidenten waren in de kliniek.

Minder scherp toezicht
Binnen de Oostvaarderskliniek worden volgens het rapport ook geregeld telefoons en drugs gevonden. Dat kan volgens de onderzoekers het risico en de impact van geweldsincidenten vergroten en de veiligheid van patiënten en medewerkers onder druk zetten.

Daarnaast is het toezicht op spullen die de kliniek binnenkomen niet op orde. Zo worden medewerkers niet altijd extra gecontroleerd als het toegangspoortje bij hen afgaat.

Ook is de entree niet overzichtelijk en is de gebruikte techniek bij de toegangscontrole niet goed in staat om drugs op te sporen. Daarnaast vinden medewerkers soms telefoons van collega's op plekken waar dat niet mag.

Pesten en discriminatie
Veel medewerkers gaven in het onderzoek aan dat pesten regelmatig aan de orde is. Ook spelen er vormen van discriminatie, zoals racisme en seksisme, maar ook discriminatie op basis van seksuele geaardheid.

Verder is er volgens de onderzoekers geen goed functionerend beoordelings- en functioneringssysteem. "Collega's die niet functioneren, zich niet-collegiaal gedragen of schadelijk zijn voor een veilig werkklimaat, blijven ongemoeid en onaangesproken", blijkt uit het rapport.

De medewerkers hebben het gevoel dat hun veiligheid niet genoeg gewaarborgd wordt. Ook zijn ze er niet altijd zeker van dat de kliniek bij een incident in hun belang handelt, stevig optreedt en voldoende (na)zorg biedt.

Ook gaven medewerkers aan dat er niet genoeg begeleiding en inwerking is, terwijl er sprake is van veel inhuur, flexibele krachten en een krappe arbeidsmarkt. "De gebrekkige uitvoering van het personeelsmanagement heeft grote invloed op het ervaren werkklimaat", aldus het rapport.

"Mensen voelen zich niet gewaardeerd. Goede en minder goede beoordelingen blijven uit of blijven zonder gevolgen. Dat tast het vertrouwen in de werkgever aan."

Daarnaast worden de medewerkers niet goed genoeg beschermd tegen valse op lastig weerlegbare beschuldigingen over dat zij zelf een schending hebben begaan.

Oplossingen
De onderzoekers concluderen dat de medewerkers zich na de incidenten die in 2022 aan het licht kwamen bewuster zijn geworden van de risico's. Een maatregel die de kliniek volgens medewerkers zou kunnen nemen, is het aanstellen van vertrouwenspersonen voor de patiënten. Die zijn er nu namelijk nog niet.

Ook moeten medewerkers vaker een melding doen als zij het gevoel hebben dat er iets niet klopt tussen een collega en patiënt.

Om de sociale veiligheid te verbeteren, geven de onderzoekers een aantal tips mee. Zo kan de kliniek een integriteitsbeleid opstellen, zorgen voor een goed werkend meld- en opvolgingssysteem en passende en gekende gedragsregels. Ook moet er 'eenduidig gehandhaafd' worden.

Reactie Oostvaarderskliniek
De algemeen directeur van de Oostvaarderskliniek, Elles Tillema-van Loo, noemt het pijnlijk om de uitkomsten van het rapport te lezen. Volgens haar herkennen de medewerkers de inhoud van het rapport en zullen sommige medewerkers zich erkend voelen.

Met de signalen en informatie uit het rapport kan het werkklimaat en de sociale veiligheid voor iedereen verbeterd worden volgens haar. De aanbevelingen van het rapport zijn opgenomen in een plan. Tillema-van Loo zegt: "Ik heb er alle vertrouwen in dat we komende jaren mooie stappen gaan zetten in de kliniek."

Over het onderzoek
Tussen juni en september 2023 is onderzoeksbureau Governance & Integrity in gesprek gegaan met onder meer (oud-)medewerkers en patiënten van de kliniek. Dit werd gedaan in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. In totaal werden er 317 gesprekken gevoerd, waarvan vijf met patiënten. Ook werden medewerkers geobserveerd tijdens meeloopsessies.