omroep flevoland

Een grote vuurbal, rokende hoogspanningskabels, meerdere branden en chaos op de wegen en het spoor. Een jaar geleden ontstond er een grote stroomstoring in Flevoland. De storing had ook gevolgen bij mensen thuis. Deze week blikt Omroep Flevoland terug op de stroomstoring met ooggetuigen en betrokkenen. In dit eerste deel aandacht voor wat er precies gebeurde die dag.

Het is nog vroeg in de ochtend van 2 september als medewerkers van TenneT beginnen met afrondende werkzaamheden bij een onderstation aan het Olsterpad in Dronten. Het station is opgenomen in het hoogspanningsnet tussen Lelystad en Hattem en de bouw ervan is halverwege 2021 begonnen. Zodra het station klaar is, moet het de energie van de nieuwe windturbines in de gemeente terugleveren aan het elektriciteitsnetwerk.

"Er zijn die dag drie dingen misgegaan, wat echt heel uitzonderlijk is"

De schakelaar
Er gaan op de bewuste dag in september drie dingen tegelijkertijd mis. "Wat echt heel uitzonderlijk is", vertelt Eefje van Gorp van TenneT. "Allereerst heeft er een menselijke fout plaatsgevonden." Om 15:05 uur, als de medewerkers net klaar zijn met werken, zet één van hen volgens haar ten onrechte een schakelaar om en wordt er stroom doorgeschakeld. "Normaal gesproken wordt dat stopgezet aan de andere kant van de lijn, dus dat is op het (verdeel)station in Lelystad. Daar heb je ook zo'n schakelaar, en die stopt dat dan."

Maar op de bewuste dag in september zijn er ook mensen aan het werk in het verdeelstation in Lelystad. Medewerkers waren daar juist die bewuste schakelaar aan het testen, waardoor deze buiten werking was. "Dat was fout twee", zegt Van Gorp.

De bewuste 'schakelaar'

Volgens Van Gorp is er dan altijd nog een back-up, maar daar bleek een technische fout te zitten. Daardoor wordt de kortsluiting niet binnen een fractie van een seconde gestopt, zoals dat normaal gebeurt. "Dus die drie dingen samen hebben ervoor gezorgd dat de stroom niet in een halve seconde werd afgeschakeld, maar dat het ruim vier minuten duurde." Met alle gevolgen van dien.

Explosies bij onderstation Dronten

"We hebben wel vaker stroomstoringen meegemaakt, maar slaphangende kabels heb ik nog nooit gezien"

Het wordt te gevaarlijk om onder de kabels door te rijden. Flevoland werd dwars door midden afgesloten. "De Noord-Zuidverbinding lag er echt helemaal uit", vertelt Ruud Walters van de Veiligheidsregio. "Die kabels lagen echt bijna op de weg op sommige plekken. Die moesten eerst veiliggesteld worden dan kunnen we het verkeer er weer veilig langs laten gaan, dus dat verkeer stond gewoon stil."

"De medewerkers moesten rennen om weg te komen bij het vuur"

In het hoogspanningsstation in Lelystad ontstond ook brand. De medewerkers daar werden verrast door het vuur. "Die waren echt bang", vertelt Eefje van Gorp van TenneT. "Dus die moesten ook echt wel rennen om weg te komen bij het vuur. En gelukkig is dat helemaal goed gegaan. Ze zijn met de schrik vrijgekomen, maar die hebben wel echt een sprintje moeten trekken om te zorgen dat het vuur ze niet te pakken kreeg. Dus eigenlijk is het een wonder dat het is gegaan zoals het is gegaan."

Er vielen geen gewonden, maar de schade aan de hoogspanningsverbinding is groot. Door de hitte brandden de lijnen door en kwam er rook uit de lijnen. Ook brandden er delen op het onderstation in Dronten door. "Je zag wat vuur, en je zag eigenlijk helemaal tot aan Lelystad dat de lijnen rookten", vertelt Van Gorp. "Omdat er vet op die lijnen zit, en ja, door die spanning en die warmte zag je dat vet roken."

Verdeelstation naast de A6

Door de hete kabels in de grond, ontstonden er bermbrandjes. Ook de intercity van Zwolle naar Lelystad viel stil. De schade bleek enorm. Maandenlang konden er geen treinen over het spoor rijden. "Ja dat viel ernstig tegen natuurlijk", zegt Irma Winkenius, regiodirecteur van de NS. "We zijn een treinenbedrijf, dus je wilt niet anders dan zo snel mogelijk zorgen dat alles weer op orde is."

Ook bij de NS was er veel schade, die veel kosten met zich meebracht. Maar de reputatieschade aan het openbaar vervoer was het grootst. "Je wilt ook reizigers niet kwijtraken die vervolgens zeggen 'ook het omreizen is druk, weet je wat, ik koop een tweedehands auto'. Dat is natuurlijk het allerlaatste wat we willen." Ook moesten er bussen ingehuurd worden. "En dat is dan ook een kwestie van wie is verantwoordelijk voor de schade? Dus daar vinden nu met allerlei juristen gesprekken over plaats van 'wie gaat de rekening van de bussen betalen?"

Netbeheerder Liander laat weten enkele miljoenen euro's schade te hebben overgehouden aan de stroomstoring, net als spoorbeheerder ProRail. Ook bij TenneT is het schadebedrag hoog: zo'n 10 miljoen euro. "Behoorlijke schade", zegt Eefje van Gorp van TenneT.

Bij de hoogspanningsverbinding tussen Dronten en Lelystad is ook nog niet alle schade verholpen. Op een aantal plekken moeten nieuwe kabels in de hoogspanningsmasten getrokken worden. Begin 2024 hoopt TenneT klaar te zijn.

De vuurbal boven het spoor
Op het moment dat de stroom oversloeg op de Hanzelijn, reed machinist Richard Saedt een trein naar Lelystad toe. Hij zag een hoop rook en maakte foto's van een vuurbal op het spoor. Donderdag lees je zijn verhaal in het tweede deel van de serie 'De Schakelaar'.