omroep flevoland

"Het gaat ver, maar betaalt zich straks wel uit." Dat tikt de Urker communicatieadviseur Cornelis Vlot in een groeps-chat. De andere leden van de app-groep zijn geschiedenisleraar Maarten Post van het Berechja College, gemeenteambtenaar Fred Brouwer en de gemeentelijke jongerenwerker Alie Snoek.

Het is zes dagen nadat op Urk een groep jongeren in SS-uniform door het dorp trok. Sommige jongens brachten de Hitlergroet en op foto's is te zien dat een als jood verklede jongen, met een ster op zijn borst, op zijn knieën onder schot gehouden wordt. Het ziet eruit als een executie. De ambtenaren en de docent hebben een doel: De 'foute' jongeren moeten opgespoord worden en in gesprek komen met een slachtoffer van het nazi-regime. Om dit voor elkaar te krijgen, gaan de ambtenaren naar eigen zeggen ver.

Omroep Flevoland vroeg middels een Wob-verzoek om de communicatie binnen de gemeente Urk rond de rel met de nazi-kostuums. De omroep wilde reconstrueren hoe de gemeente zich bemoeide met de kwestie die landelijk grote aandacht kreeg. Niet alle stukken werden door Urk verstrekt. Zo werd de inhoud van een tweede appgroep over de rel niet openbaar gemaakt. Maar de informatie die wel vrijgegeven is, geeft een inkijkje in het crisismanagement van de gemeente Urk.

PowNews bekogeld
De kwestie is al snel landelijk nieuws. Tijdens het eerste overleg op maandag 13 september wordt duidelijk dat verslaggevers van PowNews op het haventerrein bekogeld worden met eieren. Als het onrustig blijft, is er meer politiecapaciteit nodig, stelt de driehoek. Want in dezelfde week is er ook nog een corona-persconferentie. En dat kan de vlam in de pan doen slaan op Urk.

Tekst uit overleg:
De kwestie levert veel maatschappelijke en politieke onrust op. Mensen verwerpen dit, het is landelijk nieuws. De communicatiestrategie is dat we de gevoelens begrijpen, dit gedrag is onacceptabel. Er gaat een bericht rond dat jongeren hun excuses aanbieden. En op dit moment, tijdens de driehoek, komt er een bericht binnen dat verslaggevers van Pownews op de haven bekogeld worden door eieren.... Goed om de pers op het persprotocol te wijzen ihkv de veiligheid.

Het Openbaar Ministerie gaat bekijken of de jongens daadwerkelijk strafbare feiten hebben gepleegd. Vanuit de gemeente wordt gezegd dat er een pas op de plaats gemaakt moet worden in afwachting van het verdere onderzoek en het 'horen'. Maar de gemeente vindt ook dat er een plan van aanpak moet komen om eventueel met de jeugd in gesprek te gaan.

Hulp uit Joodse hoek
De gebeurtenissen volgen elkaar snel op. Er komen bij de gemeente veel boze mails binnen maar ook 'aanbiedingen' om te helpen. Zo meldt zich een docent van het Berechja College op Urk. Hij heeft contact gehad met het CIDI, Centrum Informatie en Documentatie Israël en meldt: "Hun (Joodse) achterban is erg geschrokken. Wellicht kunnen we in een gesprek de jongens in contact brengen met een van deze mensen, zodat ze kunnen zien wat hun actie voor gevolgen heeft. Als geschiedenisdocent kan ik hun historische kennis dichten", mailt de Berechja-docent aan de gemeente.

De burgemeester vraagt zich in een driehoekoverleg af of het wijs is om hierbij aan te sluiten. Maar feit is dat drie ambtenaren van de gemeente en de geschiedenis docent er dus samen verder mee aan de slag gaan. Uiteindelijk lukt het de vier om het merendeel van de groep zaterdag 18 september mee naar het gesprek met de Joodse vrouw Lous Steenhuis-Hoepelman te krijgen.

Na afloop van het gesprek appen de vier met elkaar. De docent vertelt dat het eerst de verkeerde kant op leek te gaan. De jongeren schoten in de verdediging. Maar nadat Lous ging spreken, werd het stil. Ze waren erg enthousiast en stelden veel vragen. Het gesprek werd na twee uur goed afgesloten, met de reflectieve vragen en de excuses en een bos bloemen. Cornelis Vlot complimenteert de docent met het resultaat. Fred Brouwer zegt dankbaar te zijn.

Er is blijdschap over de positieve uitwerking. Het gesprek tussen de jongeren en de Joodse kampoverlevende wordt geheimgehouden. Lous Steenhuis-Hoepelman mag ook niet met de pers praten, totdat de gemeente Urk op maandag 20 september een persverklaring rondstuurt. Daarin staat een verslag van het geslaagde gesprek én een toezegging dat de jongens naar Kamp Westerbork gaan om nog meer te beseffen dat rondlopen in nazi-pakjes onacceptabel is. Het persbericht wordt opgepikt en de vier delen de linkjes van de nieuwsberichten enthousiast in hun appgroepje. Het enthousiasme bekoelt, zodra op nagenoeg hetzelfde moment het ANP komt met het nieuws dat een aantal jongeren uit de groep is aangehouden voor verboden wapenbezit.

Twee weken later veroordelen alle raadsleden het incident. "Als gemeenteraad van Urk nemen we hier afstand van. We veroordelen in de scherpste zin mogelijk het misplaatste gebruik van nazi-symboliek of het bagatelliseren van de gruwelen van de Holocaust", zo las Meindert Bakker van de ChristenUnie voor tijdens de gemeenteraad.

Uit een mail blijkt dat de koepel van Joodse organisaties in Nederland, het Centraal Joods Overleg specifiek om zo'n statement gevraagd heeft. "Zo'n uitspraak kan wellicht een beetje de pijn die het optreden van deze Urkse jongeren heeft veroorzaakt in onze gemeenschap, verzachten", schrijft de organisatie.

Tweede gesprek afgeblazen
Vier maanden na de kwestie, in december, wil de gemeente nogmaals met de jongeren in gesprek. Dat was op initiatief van wethouder Freek Brouwer. Het gesprek moest plaatsvinden bij een groot visbedrijf, waarvan de directeur ook aanwezig zou zijn, evenals de burgemeester. Samen wilden ze de jongens helpen om de volgende stap te zetten, zoals was afgesproken tijdens hun ontmoeting met Holocaustoverlevende Lous Steenhuis-Hoepelman. Dit nieuwe gesprek werd uiteindelijk afgeblazen. Volgens de gemeente moest het gesprek vertrouwelijk zijn. Maar de uitnodiging lekte uit en werd verspreid via social media. Na vragen van Omroep Flevoland werd besloten de bijeenkomst niet door te laten gaan.

Dit speelde dus vorige maand. Het onderzoek naar de strafbare feiten loopt op dit moment nog. En van een bezoek aan Kamp Westerbork is het nog niet gekomen.