omroep flevoland

In de nacht van 16 op 17 april 1945 verlaten de Duitsers halsoverkop Urk. Via Lemmer trekken boten met tientallen nazi's naar Noord-Holland. De opmars van de geallieerden blijkt niet te stoppen. Bij de dijk treffen de Canadezen drie Poolse soldaten, gekleed in Duits uniform. Het drietal is in Duitse dienst, maar zegt direct dat het niks met de nazi's te maken heeft. Sterker nog, ze noemen zichzelf de redders van de polder.

De Duitsers zijn van plan om de dijk bij Lemmer op te blazen. De hele Noordoostpolder komt dan onder water te staan. Zo ver is het niet gekomen. De drie Polen claimen daar hoogstpersoonlijk verantwoordelijk voor te zijn. In verklaringen die ze aan de Friese politie geven, staat dat ze op het laatste moment de lonten uit het dynamiet hebben gehaald en zo de dijk hebben gered. Het verhaal is niet waar, maar wordt wel direct geloofd. Een mythe is geboren.

Het verzet in Kampen wist dat er een afspraak was met de Duitse Hauptmann Fritz Jähle om de polder te redden. Verzetsman Wiebe Soetendal zag met eigen ogen dat de springstof in een naastgelegen schuurtje lag en niet in de dijk. Het bericht 'dykes okay, huns away' (dijken in orde, moffen zijn weg) werd gegeven. Dit ware verhaal van het verzet bleef jarenlang ondergesneeuwd door het heldenepos van het Poolse drietal.

Hachje redden
De Polen worden geëerd op het bevrijdingsfeest in Emmeloord. Een weg bij Rutten wordt de 'Polenweg'. De Polen worden gezien als de redders van de polder, maar dat verandert in de jaren 80 als historica Carla van Baalen onderzoek doet naar de Noordoostpolder in de periode 1942-1945.

Zij concludeert dat de Polen niet de redders zijn. De verklaringen van de Polen strookten niet met de bevindingen en verklaringen van het verzet. De Polen hadden een belang om dit verhaal te verkondigen. Zij zaten in het Duitse leger en waren aan het verliezen. "Dus als je last minute overstapt naar de goede kant en je hebt dan ook nog zoiets belangrijks gedaan, dan kan je ook rekenen op steun vanuit Nederland." aldus Van Baalen. De Polen probeerden hun eigen hachje te redden.

Een smeekbede uit Polen
In de jaren 60 van de vorige eeuw wordt het verhaal nog wel geloofd. Zeker toen in 1966 een brief uit Polen op de mat valt van het gemeentehuis van Noordoostpolder. De brief is geschreven in het Duits. In het midden staat groot 'Bitte' geschreven (alstublieft). Het is een smeekbede van de weduwe van één van de Poolse 'redders'.

De vrouw schrijft dat ze ziek is en geen geld heeft voor medicijnen. Ze verzoekt de gemeente Noordoostpolder om geld over te maken omdat haar man de Noordoostpolder gered heeft. De gemeente weet niet precies wat ze met de brief moet. Uiteindelijk wordt er een actiecomité op touw gezet. Kerken, scholen en bedrijven zamelen geld in. Uit documenten die Omroep Flevoland heeft opgevraagd bij de gemeente Noordoostpolder blijkt dat vele jaren vele duizenden guldens zijn opgehaald en overgemaakt naar Polen.

Jarenlang is het heldenverhaal van de drie Polen geloofd. Pas in de jaren 80 geeft de gemeente Noordoostpolder aan dat ze het heldenverhaal niet langer geloven en het onderzoek van Carla van Baalen zien als de ware geschiedenis over de bevrijding van de Noordoostpolder.