omroep flevoland

Het tekort aan pleegouders is nijpend, zei Triade Vitree Pleegzorg vorige week. 124 kinderen in Flevoland staan op de wachtlijst voor een pleeggezin. Nieuwe pleegouders zijn dus hard nodig. Maar hoe word je eigenlijk pleegouder en welke regels zijn daaraan verbonden?

"Streng zijn we niet", zeggen ze, maar zorgvuldig zijn ze wel: Carla Bras en Petra Wilbrink. Ze werken op de afdeling werving, screening en matching van de pleegzorgorganisatie. Oftewel: zij beoordelen met hun collega's de geschiktheid van nieuwe pleegouders en matchen die aan pleegkinderen. En daar zijn ze elke dag druk mee, ondanks het tekort aan pleegouders.

"Als het om je eigen kind gaat, die uit huis geplaatst zou worden, wat zou je dan graag willen weten van het pleeggezin waar jouw kind terechtkomt?" Met die vraag verklaart Wilbrink dat het traject voor nieuwe pleegouders grondig en intensief is. Want het antwoord is voor de meeste mensen, logischerwijs: "Ik zou álles willen weten."

Het screeningstraject bestaat uit meerdere stappen. De eerste stap voor nieuwe pleegouders is het bezoeken van een informatie-avond. Daar wordt verteld, door medewerkers én ervaren pleegouders, wat pleegzorg nou precies is.

"Er bestaat nog weleens een verkeerd beeld over wat pleegzorg precies is", vertelt Carla Bras. Mensen weten vaak bijvoorbeeld niet dat er ook crisis- en noodopvang bestaat, waarbij een pleegkind maar voor korte tijd bij de pleegouders verblijft. Bijvoorbeeld als het pas net uit huis is geplaatst en er nog geen vast pleeggezin is gevonden, daar gaat namelijk een matchingstraject dat wel weken kan duren aan vooraf.

Alleen heterostellen?
Maar niet alleen over de vormen van pleegzorg, maar ook over de voorwaarden bestaat soms een verkeerd beeld. Bras: "Mensen denken weleens dat alleen hetero-koppels in aanmerking komen waarvan maar één ouder werkt. Maar dat is niet waar."

Bij pleegzorg zijn juist alle gezinssamenstellingen welkom: alleenstaanden, koppels van eenzelfde geslacht, "en we hebben zelfs pleeggezinnen waarbij de ouders geen relatie hebben, maar bijvoorbeeld goede vriendinnen zijn." De enige harde eisen: je bent 21 jaar of ouder, je hebt een 'Verklaring geen bezwaar' van de Raad voor de Kinderbescherming, en je hebt een stabiele leefsituatie. Die informatie staat centraal in de eerste bijeenkomst voor nieuwe pleegouders.

Stap 2: Als mensen na de informatieavond nog steeds interesse hebben, krijgen ze een uitgebreide vragenlijst thuisgestuurd met vragen over hun gezinssamenstelling, wat voor werk ze doen, wat hun normen en waarden zijn, en uit wat voor nest ze zelf komen.

Dealbreakers
In principe is iedereen dus welkom. Maar in enkele gevallen komt het toch voor dat Triade Vitree bepaalt dat mensen écht niet geschikt zijn als pleegouder. "Als ze bijvoorbeeld vinden dat ze kinderen mogen slaan als straf, als ze roken in huis, of als het pleegkind geen eigen kamer zou krijgen".

"Wij gaan je niet leren hoe je pleegouder moet zijn"

En ouders moeten dus een verklaring van de Raad voor de Kinderbescherming hebben. Als daar een gewelds- of zedendelict op staat, is dat uiteraard ook een reden om het screeningstraject stop te zetten.

"Maar wat vaker gebeurt, is dat we concluderen: op dit moment is pleegouder worden nog niet passend in je leven", zegt Bras. En dat is een conclusie die pleegzorg "negen van de tien keer" samen met ouders trekt. De reden daarvoor kan bijvoorbeeld een aanstaande verhuizing of een opleiding zijn. "Het traject zit zo in elkaar dat mensen zelf ook tot de conclusie komen: het past niet bij ons." Maar dat tijdens het traject pleegouders worden afgewezen, komt amper voor.

Stap 3: Tijdens twee verschillende huisbezoeken vragen Wilbring, Bras of een collega vervolgens door, op basis van de ingevulde vragenlijst. Dat duurt vaak wel 1,5 uur, en soms zijn er dan nog vervolgafspraken nodig. Tussen de eerste twee huisbezoeken zit nog een vragenlijst, die nog diepere en persoonlijkere vragen stelt.

"Je eigen jeugd heeft te maken met wie je nu bent en wat nu je valkuilen zijn, en dat realiseren mensen vaak niet", zegt Wilbrink. Tijdens huisbezoeken gaat het dus lang niet alleen om wat voor ouder je zou willen zijn, maar ook om wat voor kind je zelf bent geweest, en wat voor ouders je zelf had. "Want een pleegkind mag geen last hebben van eventuele trauma's die je zelf hebt gehad."

Psycholoog
Het traject kan daardoor soms aanvoelen alsof je bij een psycholoog loopt, "alleen gaan wij het niet oplossen voor je", zegt Wilbrink. "Mensen zeggen soms dat de screening lijkt op relatietherapie."

Maar het screeningstraject moet je niet zien als opleidingstraject, benadrukt Wilbrink: "Wij gaan je niet leren hoe je pleegouder moet zijn". De training, die volgt op het invullen van de vragenlijst, noemen ze dan ook heel bewust géén cursus. Centraal staat: onderzoeken of de opvoedstijl en het karakter van pleegouders past bij pleegzorg.

Stap 4: Dan komen de pleegoudertrainingen, die bestaan uit vier lange avonden. Pleegouders doen dan rollenspellen, doen kennis op en bespreken casussen met elkaar. Belangrijke thema's in de pleegoudertraining zijn hechting, trauma en gedrag. De trainingen worden gegeven door professionals en ervaren pleegouders.

Op de derde avond van de training krijgen mensen een 'papieren pleegkind' mee: een casus, uitgeschreven op papier, die ze op denkbeeldige wijze een week lang in hun leven moeten inpassen. "Sommige ouders geven dat papier ook echt een stoel aan de eettafel", weet Bras. Ze zien dan heel concreet: wat betekent een extra kind in huis voor mij?" Ouders moeten het fictieve pleegkind inplannen in hun - soms toch al drukke - leven.

"Wij zijn niet een bureau waar je een kind krijgt"

Fysieke gevaren
Niet alleen de pleegouders zelf, maar ook hun huis moet geschikt zijn voor een pleegkind. Tijdens een veiligheidscheck worden allerlei fysieke gevaren voor kinderen onderzocht. Denk aan ramen die makkelijk open kunnen, trappen zonder hekje en schoonmaakmiddelen die onveilig opgeborgen zijn. Wilbrink: "We kijken vooral of mensen inzicht hebben in de veiligheidssituatie: zien ze zelf dat sommige dingen een potentieel gevaar voor kinderen kunnen vormen?"

Stap 5: Tussen en na de trainingsavonden vinden het derde en vierde huisbezoek plaats. Daarbij gaat Triade Vitree ook in gesprek met eventuele kinderen die de pleegouders al hebben en doen ze de veiligheidscheck.

In de veiligheidscheck komen ook aan bod: eventuele geldzorgen of schulden, mentale problemen van pleegouders, medicijngebruik, en andere dingen die misschien een veiligheidsgevaar voor kinderen kunnen vormen. Die check wordt jaarlijks afgenomen, ook bij mensen die al jaren pleegouders zijn.

Als er ergens tijdens de huisbezoeken twijfels ontstaan bij Triade Vitree, gaan er collega's mee en kijkt er op de achtergrond een gedragsdeskundige mee naar het dossier.

Eigen ouders ook een rol geven
Een belangrijk onderdeel in de screening: willen pleegouders samenwerken? "Je hebt ook pleegouders die gewoon graag een kind willen, maar wij zijn niet een bureau waar je een kind krijgt", zegt Wilbrink. Een pleegkind is niet je eigen kind, en er blijft altijd een samenwerking tussen de pleegouders, pleegzorg en de eigen ouders van het kind. "Je moet de eigen ouders een rol willen geven in de opvoeding."

"Zeker met de huidige tekorten kunnen nieuwe pleegouders soms snel een telefoontje krijgen"

Het screeningstraject is dus omvangrijk: de vragenlijsten, huisbezoeken en trainingen kunnen bij elkaar zo een half jaar in beslag nemen.

Stap 6: Als mensen uiteindelijk pleegouder mogen worden, kan het ook nog eens lang duren voordat er daadwerkelijk een pleegkind bij hun wordt geplaatst. Zeker bij langdurige plaatsing gaat daar namelijk een zorgvuldig traject aan vooraf. Maar als ouders crisispleegouder worden, kan in theorie een dag later de telefoon al gaan.

"Zeker met de huidige tekorten kunnen nieuwe pleegouders soms snel een telefoontje krijgen", zegt Bras. Maar het tekort betekent niet dat er wordt geschroefd aan de eisen voor nieuwe pleegouders: criteria zijn landelijk vastgesteld. "En je kunt het met een kind niet wagen", vindt Wilbrink: "Dan krijg je uiteindelijk problemen."