omroep flevoland

Twee snorkelaars uit Urk hebben een bijzondere ontdekking gegaan voor de kust van hun eigen dorp. Op de bodem van het IJsselmeer hebben zij de restanten gevonden van een veeneikenbos uit de Romeinse tijd.

De bomen zijn tussen de 1650 en 1950 jaar oud, zo blijkt uit koolstofdatering. De intrigerende vondst laat nieuw licht schijnen over de geschiedenis van het gebied ten noorden van Urk.

Omdat het gaat om veeneiken betekent het dat het water aan de noordkant van Urk in de eeuwen na het begin van de jaartelling nog zoet moet zijn geweest. Anders zou deze boomsoort er niet hebben gegroeid.

RCE

Op zoek naar Urker historie
We staan met Jelle de Vries op de Westermeerdijk, zo'n anderhalve kilometer ten noorden van de Urker vuurtoren. De golven van het IJsselmeer klotsen er tegen de basaltstenen. Jelle vertelt ons over de snorkelexpedities die hij al jaren met zijn vrouw Janna uitvoert.

Tijdens één van de duiken in dit ondiepe gedeelte stond Janna de Vries ineens op iets dat leek op een schutting. Toen haar man Jelle onder water een kijkje nam, bleek het alleen geen schutting te zijn, maar een boomstronk. En het bleef er niet bij één, Jelle ontdekte stronk na stronk, maar ook takken die tegen de zanderige bodem aangekleefd zaten. De takken bleken zelfs nog schors te hebben.

'Het Bos'
Jelle en Janna bleven elk voorjaar terugkeren naar dit onderwaterplekje, dat ze 'Het Bos' gingen noemen. Het viel ze op dat de staat van de stronken en de takken jaar op jaar niet veranderde. "Alsof de takken gisteren in het water zijn gegooid en de tijd daar stilstond", zegt Jelle.

De Urkers legden contact met het eerder genoemde Rijksinstituut voor Cultureel Erfgoed. Het RCE stelde voor om jaarringenonderzoek te doen. Daarbij wordt de leeftijd bepaald aan de handen van de groeiringen. Jelle zaagde onder water een aantal van de boomstronken af en de monsters werden in Amersfoort bekeken. 

Verder onderzoek in de VS
Maar omdat de stukken hout te veel vervormd waren bleek dat de jaarringen eigenlijk niet te onderzoeken waren. Een alternatief was koolstofdatering, maar dat betekende wel dat de houtmonsters op reis moesten, legt Jelle uit: "Het RCE bood aan om dat onderzoek voor haar rekening te nemen en stuurde de stronken naar een onderzoeksinstituut in het Amerikaanse Miami voor nader onderzoek."

Waarom de takken en stronken zo goed bewaard zijn gebleven, daar heeft Jelle de Vries wel een verklaring voor. De bodem van de ondiepte voor Urk bestaat namelijk op de meeste plekken uit de harde keileem, maar hier en daar ook uit veengrond. In deze veenlaag werden de takken gevonden met de schors er nog omheen.

Bewaard onder veen en water
"Het is denkbaar dat de nog vrij jonge bomen met hun voeten onder het veen zijn terechtgekomen zijn en vervolgens zijn afgestorven vanwege het stijgende grondwaterpeil. Daarna zijn de delen die nog boven het veen uitstaken afgestorven en verdwenen. De delen die onder het veen zaten bleven goed bewaard in een zuurstofarme omgeving. Toen deze veenlaag werd weggeslagen in de 14e eeuw kwamen de stronken weer tevoorschijn, maar bevonden ze zich onder water in de inmiddels Zuiderzee, waar ze al die tijd bleven, ook toen de Zuiderzee weer IJsselmeer werd", besluit Jelle.

De leeftijd van het hout was dus ook een verrassing voor de wetenschap. Maar wat die er vervolgens mee doet, is voor Jelle de Vries nog een verrassing. De onderwatervondst van het bos wordt zaterdag gepresenteerd tijdens de dag van de Urker geschiedenis.

Jelle blijft zelf in ieder geval, als de omstandigheden het toelaten, samen met zijn vrouw Janna onder water op zoek naar het verleden van Urk. Of er daarbij nog iets anders uit de Romeinse tijd zal opduiken is maar zeer de vraag. De Romeinen zelf hebben zich zover bekend nooit gevestigd in de directe omgeving van Urk. 

In deze video wordt uitgelegd dat de Romeinen wel hun sporen rond Almere hebben achtergelaten: