omroep flevoland

Je doet iets wat niet mag en krijgt daarbij een waarschuwing: als je het nog een keer doet, moet je een dwangsom betalen die kan oplopen tot duizenden euro’s. Een rechter vooraf is niet nodig. Maar normaal gesproken ben je in Nederland pas schuldig als iets wettig en overtuigend bewezen is. Waarom kan een burgemeester zo'n dwangsom opleggen?

Het gebeurde recent nog op Urk: een 28-jarige Urker is aangehouden voor dealen rondom een school in het dorp. Ook is bij hem thuis drugs gevonden. Zo veel, dat het om een handelaarshoeveelheid gaat.

De politie doet nog onderzoek, maar de gemeente meldt dat hem twee dwangsommen zijn opgelegd. De voorwaardelijke boetes bedragen 2500 euro voor dealen op straat en 10.000 euro voor de thuis gevonden drugs.

Lees ook: Urker opgepakt die drugs dealde bij school, burgemeester waarschuwt ouders
Reljeugd op Urk kreeg vorig jaar ook dwangsommen aan de broek, maar ook in Lelystad en Almere wordt het gebruikt om mensen in het gareel te houden.

De Urker jongeren kregen een brief met de dwangsom en ook ouders werden aangeschreven. Het lijkt goed te werken. Op Urk zijn de meeste jongeren gestopt met rellen en niet nog een keer gepakt.

Strafrecht en bestuursrecht
Goed om te weten: er zijn binnen het rechtssysteem verschillende soorten recht. Twee daarvan zijn strafrecht en bestuursrecht. In het strafrecht staat het straffen van bepaald gedrag (een handelen of nalaten) centraal.

Het bestuursrecht gaat over wat de overheid wel en niet mag in de omgang met mensen en bedrijven. Bij de last onder dwangsom haalt de burgemeester elementen uit het strafrecht en stopt die in het bestuursrecht.

Gevaar
Zit er ook een keerzijde aan? Een gevaar bij het opleggen van de last onder dwangsom, is dat er minder bewijs nodig is om iemand de sanctie op te leggen. Zo is de verklaring van een boa - een buitengewoon opsporingsambtenaar - voldoende, terwijl normaal gesproken een verklaring van de politie nodig is.

Daarnaast wordt iemand dus al schuldig bevonden, zonder tussenkomst van de rechter.

Als degene die de last onder dwangsom krijgt het er niet mee eens is moet hij/zij meteen bezwaar aantekenen. Daarin kan dan worden aangegeven dat de gemeente een fout heeft gemaakt. Bij geen gelijk is een stap naar de rechter nog mogelijk.

Maakt wel indruk
Hoogleraar Algemene Rechtswetenschap Jan Brouwer van de Universiteit van Groningen was eerst geen fan van de last onder dwangsom. Maar hij is inmiddels een stuk positiever over het middel. Hij snapt burgemeesters die het gebruiken goed: "Het strafrecht is vaak niet effectief. Mensen komen er met een taakstrafje of een kleine boete vanaf. Maar 2.500 euro betalen maakt wel indruk."

Een gevaar is volgens Brouwer dat burgemeesters steeds vaker de last onder dwangsom inzetten, om het normale strafproces te omzeilen. "Er wordt geëxperimenteerd door burgemeesters wat je allemaal met de last onder dwangsom voor elkaar kunt krijgen."