In winters van weleer reden zelfs vrachtwagens op het ijs van de Zuiderzee

FLEVOLAND • Wo 10 januari 2024 | 19:00 • Woensdag 10 januari 2024 | 19:00

Winterliefhebbers komen deze week een beetje aan hun trekken. Een klein laagje sneeuw, een aantal koude nachten achter elkaar, en op sommige plekken kan er al geschaatst worden. Toch lijkt de winter voorlopig niet door te zetten en gaat de temperatuur na vandaag weer omhoog.

Hoe anders was het in 1929. Het vriest dan zo streng dat de voormalige Zuiderzee compleet dicht ligt. Reden genoeg voor avontuurlijke inwoners van Enkhuizen om de overtocht naar Urk te maken per schaats of fiets.

Het is vanaf de Urker vuurtoren een indrukwekkend gezicht. Een enorme massa Enkhuizenaren die vanuit de verte het ingevroren eiland nadert. De Urker eilandbewoners vormen een enthousiast welkomstcomité.

Over de soms barre overtochten wordt zelfs een herinneringsbordje gemaakt. Met trots kijken avonturiers terug op hun beproevingen op de bevroren Zuiderzee.

Met de auto naar Urk
Naast schaatsers en fietsers begeven ook automobilisten zich op het gladde ijs. Tegenwoordig zou de vaargeul tussen Lelystad en Lemmer koste wat kost opengehouden worden door moderne ijsbrekers, in 1929 is daar geen beginnen aan. Scheepvaart op de Zuiderzee is onmogelijk.

Auto's en kleine vrachtwagens zijn daarom de uitgelezen mogelijkheid om toch wat verse levensmiddelen en brandstoffen op het eiland te krijgen. Het levert daarnaast pittoreske ansichtkaarten op.

Toch gaat het lang niet altijd goed, zeker als de dooi er een beetje inkomt.

Dat blijkt wel uit de volgende fotoserie, waarop te zien is dat de vrachtwagen van Salomon Kornalijnslijper uit Enkhuizen een zwakke plek in het ijs heeft getroffen.

De inzittenden blijven ongedeerd, maar het voertuig van Salomon verdwijnt onherroepelijk onder het ijs.

Post uit Kampen per ijs
Naast een verbinding met Enkhuizen wordt er ook een route naar Kampen uitgezet. De bewoners van Urk krijgen zo alsnog de post bezorgd op hun eiland. De autodienst zie je hieronder bij het palenscherm van Urk en op het ijs bij Schokland.

Gevaar en vertier
In de beginjaren van de Tweede Wereldoorlog is Urk opnieuw geïsoleerd door sneeuw en ijs. Drie winters op rij is de dan voormalige Zuiderzee opnieuw dichtgevroren.

Opnieuw gaan auto's het ijs op om Urk te bevoorraden. In 1940 rijdt de zogenoemde Friesland-Express tussen Lemmer en Urk heen en weer. Maar ook dan gaat het niet altijd goed.

En zelfs in de oorlog is er nog ruimte voor vertier. Honderden schaatsers maken op 4 februari 1941 een avontuurlijke schaatstocht tussen Lemmer en Urk.

Kruiend ijs
Zoals bij elke vorstperiode zorgt de onvermijdelijke dooi voor het zogenoemde kruiende ijs. Door invloed van de wind waait het steeds brosser wordende ijs richting de wal. Tegen de zeewering van het eiland Urk stapelt het ijs zich dan op in enorme bergen ijschotsen.

De foto's uit 1929 in dit artikel komen uit de Zuiderzeecollectie van het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. De beelden uit de oorlog komen uit de privécollectie van Dirk de Boer.

WhatsApp ons!
Heb jij een tip of verbetering? Stuur de redactie van Omroep Flevoland een bericht op 0320 28 5050 of stuur een mail: rtv@omroepflevoland.nl!