omroep flevoland

Het Almeerse college van burgemeester en wethouders heeft er met een besluit in april 2020 zelf voor gezorgd dat de Floriade BV ineens miljoenen extra moest uittrekken voor de inrichting van het Floriadeterrein.

Maar de precieze financiële gevolgen van dat besluit werden maanden over het hoofd gezien, totdat toenmalig Floriade-directeur Sven Stimac in maart 2021 ineens om 15 miljoen euro extra vroeg. Het was voor velen een verrassing, die geen verrassing had hoeven te zijn.

Dat komt naar voren uit onderzoek van Omroep Flevoland en 1Almere. Een team van journalisten heeft het afgelopen jaar met betrokkenen gesproken en vele documenten bestudeerd. In dit verhaal: hoe komt het dat niemand een kostenstijging van 7 tot aanvankelijk 22 miljoen euro zag aankomen?

Het verhaal in het kort:
* De Floriade BV en gemeente Almere waren in maart 2021 volkomen verrast dat de kosten om het Floriade-terrein aan te leggen ineens 15 tot 22 miljoen euro duurder uitvielen. Niemand begreep waar deze stijging ineens vandaan kwam.

* Toenmalig directeur Sven Stimac kreeg de schuld dat hij de overschrijding onder de pet had gehouden en werd aan de kant gezet.

* Nadere analyse leert dat de overschrijding er in april 2020 al zat aan te komen. Toen besloot het college van B en W zelf dat niet Amvest en Dura Vermeer, maar de Floriade BV de gebouwen voor de wereldtuinbouwtentoonstelling moest neerzetten. Maar niemand hield bij dat de rekening opliep.

Dit is het afsluitende verhaal in een vierluik waarin we kijken naar de problemen die de Floriade parten hebben gespeeld. Lees hier de rest.

Miljoenenoverschrijding
Het is 30 maart 2021. Toenmalig directeur Sven Stimac van de Floriade BV meldt de projectleider Floriade bij de gemeente en kort daarna de Raad van Commissarissen van de BV dat hij ruim 22 miljoen euro nodig heeft om het expositieterrein in te richten. Het gaat om tijdelijke voorzieningen als horecapaviljoens, toiletgebouwen, bebording, of straatmeubilair.

De gemeente heeft er in 2015 7,2 miljoen euro voor gereserveerd, maar nu ligt er ineens een rekening van 22,8 miljoen op tafel. Dat geld heeft de BV niet. De BV is in 2016 door de gemeente opgezet als aparte onderneming om de Floriade uit te voeren, maar leeft volledig op de portemonnee van de gemeente.

Een bom
De mededeling van Stimac slaat op het stadhuis in als een bom. "Wij zijn geschrokken van deze informatie", schrijft burgemeester Franc Weerwind op 8 april aan de gemeenteraad. Waar komt deze 15 miljoen euro extra ineens vandaan? "Wij hebben de Raad van Commissarissen gevraagd om beter uit te leggen waar dit geld voor nodig is en welke keuzes hierin nog zijn te maken", schrijft Weerwind. "Wij voelen ons overvallen door het nieuws van de Floriade BV en zijn daarover buitengewoon ontstemd."

"Wij hebben de RvC gevraagd om beter uit te leggen waar dit geld voor nodig is"

RvC-voorzitter Eric van der Burg is al even onthutst en heeft geen idee waar deze tegenvaller ineens vandaan komt. In een email naar het personeel van zijn Floriade BV is hij helder over wat er moet gebeuren: "Het meest duidelijk is dat er een taakstelling (bezuiniging) bij de BV zal worden neergelegd van vele miljoenen. Oftewel: we zullen MOETEN bezuinigen." Er zijn wat hem betreft geen taboes: "We zullen alles uit de kast moeten halen om de financiële doelstelling te halen."

Het college van B en W voelt aankomen dat het bij de gemeenteraad zal moeten aankloppen voor extra geld. Die raad is al zo kritisch over alles wat met de Floriade heeft te maken. Om de raad voor te zijn, vraagt het college de BV zelf om een feitenrelaas: wat is er gebeurd en waar komt deze kostenstijging vandaan? De Floriade BV zet een werkgroep waarheidsvinding en een werkgroep kostenoverschrijding op. Beide worden geleid door Hans Bakker. Hij krijgt de opdracht een maand voordat hij in april 2021 de nieuwe statutair directeur van de BV wordt als opvolger van Pieter Cloo.

Bakkers 'factfinding'-rapportage is begin mei klaar. Het stuk noemt niemand bij naam, maar via hun functies zijn de betrokkenen eenvoudig te achterhalen. De analyse wijst Sven Stimac aan als degene die de kostenstijging onder de pet heeft gehouden, zelfs voor zijn collega en eerste directeur Pieter Cloo. Het leidt uiteindelijk tot het ontslag van Stimac. We vragen hem naar een reactie op de rapportage, maar Stimac wil hierover weinig kwijt: "Dit document is ontwikkeld met als enige doel een schuldige aan te wijzen. Tijdens de betrokken periode was Pieter Cloo CEO en woordvoerder van het bedrijf. Ik wil hier geen commentaar meer op geven."

Gemeente en Amvest tekenen contract

In het voorjaar van 2019 zitten de gemeente en Floriade BV om tafel met vastgoedontwikkelaar Amvest en bouwbedrijf Dura Vermeer. Amvest en Dura vormen samen Weerwater CV en hebben eind 2018 met de gemeente een contract afgesloten om de toekomstige woonwijk te bouwen. In het contract staat dat Weerwater CV zestig 'showcasewoningen' moet bouwen, die na de Floriade als huurwoningen worden aangeboden. Plus vijf tot twintig gebouwen die tijdens de Floriade kunnen worden gebruikt als paviljoens, die eveneens na de Expo een nieuwe functie krijgen.

De gesprekken verlopen uiterst moeizaam, tot zorg van Sven Stimac. Hij is dan nog manager deelnemers en exploitatie bij de Floriade BV, waar hij is aangetrokken vanwege zijn grote ervaring met tuinbouwtentoonstellingen zoals de Floriade in Venlo in 2012. Stimac zou hebben gezien dat er mogelijk een groot probleem op de BV af kwam, zo zegt zijn advocaat tijdens de rechtszaak in 2021, waarin Stimac zijn ontslag aanvecht: "Stimac zag als eerste dat het gedeelte van de Floriade dat niet zijn verantwoordelijkheid was, geheel uit de pas ging lopen, te weten de tijdelijke inrichting. Al in 2019 zag Stimac dat de toenmalige bouwmeester er een puinhoop van maakte."

Weerwater CV en Floriade BV blijven maandenlang bakkeleien over wat voor soort gebouwen en huizen er moeten komen en wat het mag kosten. Eind 2019 zegt de Floriade BV dat het zestig verschillende landenpaviljoens niet wil exploiteren, want dat is financieel niet haalbaar. De gemeente probeert nog een oplossing voor het probleem te vinden, maar moet in maart 2020 concluderen dat die er niet is. De landenpaviljoens en woningen komen er niet.

De gemeente kan Weerwater CV voor de rechter slepen om zich aan het contract voor de bouw te houden, maar het college van B en W concludeert op 28 april 2020 "dat niemand gebaat zou zijn bij een dergelijke realisatie." Want de BV heeft het geld niet om de paviljoens te exploiteren. Ze wel bouwen maar de gebouwen tijdens de Floriade leeg laten staan "heeft geen positieve uitstraling op het evenement." De schaarse grond kan beter worden benut voor andere deelnemers. Er gaat een streep door de gebouwen en de Floriade BV is de 350.000 euro kwijt die al aan ontwerpen was besteed.

Het collegebesluit van 28 april zal verstrekkende gevolgen hebben,
al lijkt dat besef op dat moment niet door te dringen.

Verstrekkende gevolgen
Het collegebesluit van 28 april 2020 zal verstrekkende gevolgen hebben, al lijkt dat besef op dat moment niet door te dringen. Want nu Weerwater CV de gebouwen niet zal neerzetten, moet de Floriade BV gaan zorgen dat er paviljoens, toiletten en andere gebouwen komen. En dat kost geld.

BV-directeur Pieter Cloo laat het projectteam Floriade Park in kaart brengen hoeveel dat kost. Het team staat onder leiding van Bert Krikke en heeft veel expertise in huis, maar gaat volgens Cloo en andere betrokkenen te veel zijn eigen gang. Het team komt maar niet met duidelijke berekeningen en het is niet helder wie voor welke uitgaven moet opdraaien. Cloo wordt zenuwachtig: "Ik zei tegen Krikke: beperk je nu. Ik heb straks liever zeven mooie paviljoens in plaats van dat je er met vijftien doorgaat, waarvan er misschien eentje overblijft. De tijd begon te dringen." Cloo besluit dat het team onder toezicht van Sven Stimac moet komen, maar dat accepteren Krikke en vijf anderen niet. In augustus en september stapt het complete projectteam op. Krikke is gevraagd om een reactie, maar hij wil niet op de kwestie ingaan: "Ik heb die periode afgesloten."

Het is november 2020 en nog steeds weet niemand hoeveel de inrichting van het terrein en tijdelijke gebouwen gaat kosten. Nu het projectteam is opgestapt, huurt de BV noodgedwongen kennis van buiten in. Het wordt ingenieursbureau Arcadis, dat ook de Floriade in Venlo in 2012 heeft aangelegd en kundig is om te beoordelen wat er nodig is. Arcadis komt na een snelle rekensom tot de conclusie dat de 7,2 miljoen euro, die voor de tijdelijke terreininrichting in de begroting is vastgelegd, onvoldoende is. Hoeveel er dan wel nodig is, zegt het bedrijf nog niet. Arcadis bespreekt het met Cloo en Stimac, waarbij de Duitser het bureau om preciezere cijfers vraagt. De gemeente weet op dat moment alleen dat Arcadis onderzoek doet, maar niet dat er een financieel probleem dreigt.

Kerstcadeau
De dag voor kerst 2020 mailt Arcadis aan Sven Stimac een exacter bedrag: de tijdelijke inrichting kost 29 miljoen euro. Arcadis is uitgegaan van de kosten van Venlo 2012. Vanwege de kerstvakantie leest Stimac de mail pas op 9 januari. Volgens de reconstructie van Hans Bakker heeft Stimac daarna alleen de projectmanager faciliteiten ingelicht, maar anderen binnen de BV niet. Ook Pieter Cloo zegt van niets te hebben geweten. Hij is vanaf januari 2021 veel minder voor de BV gaan werken, maximaal vier uur per week. Dit volgt na een geschil met de gemeente(raad), die vond dat Cloo veel te veel verdiende. Met Cloo nu op de achtergrond, wordt Stimac per 15 januari benoemd tot tweede statutair directeur en is hij feitelijk de man die de dagelijkse leiding krijgt over de Floriade BV.

Ook de rest van januari blijft de 29 miljoen voor de meesten verborgen. Het blijft bij "interne reflectie" door Stimac, de financieel manager, de facilitair manager en de vertegenwoordiger van Arcadis. Zij snijden 7 miljoen uit het plan, onder meer door een hal voor congressen te schrappen.

De dag voor kerst 2020 mailt Arcadis aan Sven Stimac een exacter bedrag

Het blijf daarna mistig wie in de weken daarna wat wist. Sven Stimac verklaart later dat hij de kostenoverschrijding half februari heeft gemeld aan een lid van de Raad van Commissarissen, maar die heeft dit ontkend. Uit de reconstructie van Hans Bakker komt naar voren dat Cloo, Stimac en de financieel manager op 18 februari samen over de kostenoverschrijding spraken. Maar hetzelfde stuk zegt een pagina eerder dat Cloo pas eind februari van de financieel manager hoort dat er een financieel probleem is. Desgevraagd zegt Cloo dat alleen die laatste versie klopt.

Niet waar, stelt Stimac. Tijdens zijn latere rechtszaak zegt Stimac's advocaat dat Cloo "vanaf februari 2021 is meegenomen in dit dossier. (…) Hoewel Cloo al maanden op de hoogte is van het significante tekort en al drie jaar voor het dossier bouw verantwoordelijk is, blijft Cloo weigeren de aandeelhouders (gemeente) te informeren." Stimac is hiertoe niet bevoegd: "Stimac mag geen stappen zetten, omdat Cloo de enige is die communiceert met de RvC en aandeelhouder."

Vast staat dat Cloo, Stimac en de financieel manager op 4 maart elkaar spreken over op dat moment 21,9 miljoen euro aan terreinkosten. Dat bedrag is volgens Cloo niet meer dan "een wensenlijstje" van Arcadis, dat eerst moest worden uitgezocht en binnen de BV afgekaart, voordat het aan de gemeente kon worden voorgelegd. De kostenstijgingen komen onder meer doordat een extra horecapaviljoen mogelijk 1,6 miljoen euro duurder uitvalt en de tropische kas bijna zes ton. Andere posten zijn samen mogelijk een kleine acht miljoen duurder, maar het kan nog alle kanten op.

Cloo komt drie dagen na het gesprek met een plan van aanpak en bespreekt met Stimac de "marsroute". Hij vindt dat Stimac het probleem in "acties/besprekingen met betrokkenen moet omzetten." Dat Cloo dit niet zelf doet, heeft te maken met zijn aanstaande vertrek eind maart. Er is volgens hem met de gemeente een onwerkbare situatie ontstaan, waarop hij heeft besloten om zijn contract op te zeggen. In die positie acht Cloo zichzelf niet de man om dit probleem nog zelf op te lossen, dat mag Stimac doen.

Die doet dat aanvankelijk niet. Stimac zwijgt over het financiële probleem tegen de Raad van Commissarissen, zelfs als die op 11 maart om begrotingen vraagt. Pas een week later doet Cloo in een gesprek met twee leden van de RvC een "kwalitatieve mededeling" over de kostenoverschrijding, maar het exacte bedrag kan hij nog steeds niet noemen.

Dan wordt het 30 maart 2021: Cloo is net twee dagen weg bij de Floriade BV, als Sven Stimac de boodschap bij de gemeente neerlegt en daarna bij de Raad van Commissarissen: de terreininrichting kost 21,9 miljoen euro in plaats van 7,2 miljoen. "Ik denk dat Stimac heeft gewacht dat ik weg was om een claim neer te willen leggen bij de gemeente. Ik kan het anders niet verklaren. Ik heb in januari en februari een aantal keren bij hem thuis gezeten en hij heeft er met geen woord over gesproken", zegt Pieter Cloo. Waarom heeft hij dan niet zelf de telefoon gepakt om de gemeente en RvC te informeren? "Dan had ik moeten zeggen: er moet iets gebeuren, maar dat kan tussen de 6 en de 30 miljoen zijn. Dan hadden ze gezegd: zoek het eerst even uit."

Pieter Cloo

De gemeenteraad is al even ontstemd. De pijlen richten zich op Hoek, maar het college verdedigt zich door te zeggen dat "vanaf 24 december 2020 in alle gevoerde gesprekken en officiële documenten intern binnen de Floriade BV richting RvC en richting de gemeente niet of onvoldoende is aangegeven dat dit vraagstuk speelde en wat de diepgang of reikwijdte van het vraagstuk was. (…) De problematiek van de financiën van de tijdelijke inrichting niet aan de orde is gekomen tot 30 maart 2021." Dat er bij de BV een rekening op tafel kwam nadat zij na april 2020 zelf voor extra voorzieningen moest zorgen, was het college klaarblijkelijk ontgaan. Hoe dat kan? Hans Bakker schrijft daar later over: "Het budget was niet onderbouwd met calculaties. Er is slechts zeer beperkt gewerkt aan een gedetailleerd budget."

Sven Stimac krijgt de schuld. Eind april wil de Raad van Commissarissen hem ontslaan wegens gebrek aan vertrouwen, maar hij weigert op te stappen. Twintig medewerkers van de BV steunen hem in een mail aan de RvC: "Met zijn jarenlange ervaring en dossierkennis van deze Floriade is hij de énige directeur die kan zorgen dat wij op 13 april 2022 open kunnen en een succesvolle Expo kunnen draaien." Een bijeenkomst met het personeel en Eric van der Burg bij Van der Valk in Almere verloopt emotioneel. De RvC zet door en ontbindt per september ook Stimac's contract als adviseur.

Sven Stimac vecht zijn ontslag in september 2021 aan bij de rechter. Hij voelt zich kop van Jut, stelt dat hij het tekort eerst goed heeft willen uitzoeken voordat hij het aan de gemeente zou melden. En hij verwijt Cloo, de RvC en Bakker dat zij het tekort zelfs nog tot mei hadden willen toedekken. De rechter is niet onder de indruk en oordeelt dat de Raad van Commissarissen in zijn recht stond om Stimac te ontslaan.

Wat opvalt: zowel Cloo als Stimac zegt dat ze hebben willen wachten om de gemeente in te lichten, omdat ze de cijfers eerst beter wilden uitzoeken. Cloo is er mee weggekomen, Stimac is het aangerekend.

Gewoon snijden
Uiteindelijk heeft de tijdelijke inrichting geen 22,8 miljoen, maar 15,8 miljoen euro gekost. Met de 7,2 miljoen die vanaf het begin was gereserveerd, is er dus 'maar' 8,6 miljoen extra nodig. Dat is te danken aan de werkgroep kostenoverschrijding, die vanaf april 2021 onder leiding van Hans Bakker op alle mogelijke besparingen heeft gebroed, het liefste zonder dat de bezoekers van de Floriade daar een jaar later na de opening iets van zullen merken.

Het meest prominente onderdeel dat sneuvelt is de junglekas. Het bespaart een miljoen euro.

In plaats van de kaasschaaf wordt het gewoon snijden. De bewegwijzering wordt soberder, straatmeubilair schaft de gemeente zelf veel goedkoper aan, luxe toiletgebouwen worden simpele portocabins met een houten voorgevel. Het meest prominente onderdeel dat sneuvelt is de junglekas. Het bespaart een miljoen euro. Ook een groot derde horecapaviljoen komt er niet. Op die plek staan tijdens de expo de foodtrucks.

De gemeenteraad stemt uiteindelijk in juli in met een 8,6 miljoen euro hogere bijdrage voor de terreinkosten plus geld voor enkele andere zaken, ofwel bij elkaar 12,3 miljoen. De oppositie is furieus, de coalitie gaat morrend akkoord, maar waarschuwt dat dit de laatste keer is dat de portemonnee wordt getrokken. Als ook de PvdA instemt, is er een meerderheid. Een motie van afkeuring wegens slecht beleid kan daar niets meer aan veranderen.

"Hoe dan? Waar haal je dit vandaan? Wat is dit?", riep GroenLinks-wethouder Jan Hoek op luide toon tijdens een raadsvergadering in april 2021, om aan te geven hoe 'pissig' het college was geweest over de kostenstijging. Blijkbaar was datzelfde college vergeten dat een besluit van precies een jaar eerder om de landenpaviljoens niet door Weerwater CV te laten bouwen tot een enorme kostenstijging zou leiden voor de Floriade BV en dus de gemeente. En niemand had zich gerealiseerd dat de 7,2 miljoen euro, die hiervoor oorspronkelijk was gereserveerd, al lang niet meer klopte.

Lees meer:
Dit is het laatste deel in een vierluik waarin we kijken naar de problemen die de Floriade parten hebben gespeeld. Lees hier de rest.

Verantwoording:
Omroep Flevoland en 1Almere doen onderzoek naar de Floriade, met steun van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. We onderzoeken wat de Floriade heeft gekost en waarom heeft het zoveel is dan gedacht. Voor dit verhaal zijn documenten geraadpleegd die de gemeente Almere heeft verstrekt op basis van de Wet open overheid (WOO), plus stukken van de rechtszaak van Sven Stimac. Ook is gesproken met direct betrokkenen.