70 jaar na dé ramp: dit testcentrum in de polder moet een nieuwe watersnood voorkomen

MARKNESSE • Wo 1 februari 2023 | 6:05 • Woensdag 1 februari 2023 | 6:05

Hoe kon dit gebeuren? En hoe kunnen we er voor zorgen dat een watersnoodramp als deze nooit meer in Nederland voor komt? Die vragen brandden op ieders lippen nadat de verwoestende storm van 1 februari 1953 was uitgeraasd.

Voor het antwoord op de laatste vraag kreeg een testcentrum bij Marknesse een cruciale rol. Hier werden de plannen van de uiteindelijke Deltawerken mede ontwikkeld en getest. Dit is het verhaal van het Waterloopbos.

Wil je liever de tv-reportage zien? Dat kan hieronder:

Testen in de nieuwe polder
Waterloopkundig Laboratorium de Voorst was net twee jaar voor de watersnoodramp in Noordoostpolder opgericht. Tijdens de periode van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog telde Nederland namelijk tal van grote bouwkundige projecten. Deze werden vaak met schaalmodellen vooraf getest.

De hoek van de nieuwe Noordoostpolder bij Vollenhove bleek vanwege de bodem een geschikte plek om grote projecten te onderzoeken. Zo bood de keileemgrond weinig risico op verzakkingen en beschutte het nieuwe Voorsterbos alle schaalmodellen.

"Als je dan een nieuwe dijk maakt dan maak je die zwaar en goed genoeg."

— Jaap Schoof,Watersnoodmuseum

Het eerste project in het testcentrum was heel toevallig 'Zeeuws' en moest de Braakmanpolder in Zeeuws-Vlaanderen beter beschermen. Deze polder ligt naast de Braakman, een oude zeearm van de Westerschelde. Dit gebied vlakbij Terneuzen stond begin jaren vijftig als kwetsbaar te boek. Daarom werd er bij Marknesse een schaalmodel van een nieuwe dam uitgeprobeerd.

De proeven verliepen prima en de polder werd daadwerkelijk door de nieuwe dam beschermd. Die sloot de Braakman compleet af van de Westerschelde. Een succes, zegt oud-directeur Jaap Schoof van het Watersnoodmuseum: "Men wist dat dat een zwak gebied was en toen hebben ze met caissons een dam gelegd en daarmee was de Braakmanpolder afgesloten. Ze wisten dat de bestaande dijken daar niet deugden. Als je dan een nieuwe dijk maakt dan maak je die zwaar en goed genoeg."

De Braakman hield het droog
Het is dé reden waarom de Braakmanpolder tijdens de watersnoodramp droog blijft. De nieuwe dijk weet de storm prima te trotseren. "Daardoor zijn ook grote stukken van België beschermd gebleven", aldus Schoof.

Het Waterloopkundig Laboratorium uit de polder had dus kwaliteit geleverd. En dat maakte de weg vrij voor het testen van de nieuwe Deltawerken die het zuidwesten van Nederland na de ramp moesten gaan beschermen. Bijvoorbeeld het gebied rond de Oosterschelde.

De Oosterschelde compleet afsluiten kon niet
Een van de eerste plannen die bedacht wordt voor het beschermen van Zeeland is het compleet afsluiten van de Oosterschelde. De tekeningen en wiskundige berekeningen waren al uitgevoerd, maar de politiek vond het afdammen van het water een stap te ver gaan. Daarmee zou het volledige ecosysteem van de Oosterschelde compleet verwoest kunnen worden, zo was de vrees. "Als je de Oosterschelde dicht gooit, gaat de natuur stuk", zegt ook Eric van der Weegen van Rijkswaterstaat. "Toen besloten ze dat er iets moest komen dat de waterveiligheid verhoogde, maar wel eb en vloed kon doorlaten wanneer het veilig is." Dat is de reden waarom er tegenwoordig een waterkering ligt in de Oosterschelde, maar geen dam.

De charme van het Waterloopbos
Plannen die gevormd worden, soms linea recta de prullenbak ingaan en die uiteindelijk uitgroeien tot een succesvol idee. Dat is de charme van het werken aan waterbouwkundige projecten, zegt Jules Overmars. Hij is een oud-medewerker van Waterloopkundig Laboratorium de Voorst.

Fysieke herinneringen aan de ontwikkeling van de Deltawerken zijn er nu niet veel meer in het Waterloopbos in Noordoostpolder. Een grote overdekte onderzoekshal is al lang verdwenen. De zogenoemde 'Deltagoot' is nog wel te zien in het bos. Vroeger werden hier grote golven opgewekt om daarmee testen te doen.

Zo werden bijvoorbeeld de beoogde pijlers van de Oosterscheldekering aan de invloed van de golven blootgesteld. De onderzoekers in Marknesse zagen daardoor dat de pijlers trilden wanneer de golven keer op keer inbeukten op de bouwwerken.

De pijlers moesten dus extra stevig verankerd worden in de bodem van de Oosterscheldekering, anders konden ze weg gaan zakken in het zand. Er werden bijvoorbeeld dikke verstevigingsmatten met zware kiezels over de bodem gelegd. Pas toen kon de feitelijke waterkering aangelegd worden. Een project dat een decennium zou gaan duren. Tien jaar lang was de Oosterschelde een grote bouwplaats. In 1986 zou dit gedeelte van de Deltawerken uiteindelijk klaar zijn. Sinds de opening is de Oosterscheldekering 26 keer afgesloten tijdens stormen.

Nederland nu een stuk veiliger
Als er nu dus een nieuwe storm opdoemt voor de Nederlandse kust, kan de bevolking met een gerust hart gaan slapen. De Deltawerken zijn nog altijd toegerust voor hun taak. Wanneer het water te hoog wordt opgestuwd (drie meter boven NAP), zakken 62 grote schuiven tot op de bodem van de Oosterschelde.

Jules Overmars blikt met trots terug op alle onderzoeken en schaalmodellen die hier in Flevoland zijn ontwikkeld: "Wat er in Zeeland is gebeurd met de Deltawerken die de veiligheid moesten garanderen, daarvan ligt de oorsprong hier in de Noordoostpolder." Maar niet alleen voor Zeeland is deze plek enorm belangrijk geweest, juist ook voor Nederland. Het feit dat ons land nu alom bekendstaat als expert in watermanagement, heeft belangrijke wortels in het Waterloopbos bij Marknesse, besluit Overmars.

WhatsApp ons!
Heb jij een tip of verbetering? Stuur de redactie van Omroep Flevoland een bericht op 0320 28 5050 of stuur een mail: rtv@omroepflevoland.nl!