omroep flevoland

Landen die twijfelen over deelname, een ministerie dat niet erg enthousiast lijkt en vergeefse pogingen om de Rabobank binnen te halen als sponsor. Het zijn zaken die de afgelopen jaren op de achtergrond hebben gespeeld bij de Floriade. Onlangs vrijgegeven informatie van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) schetst een moeizaam voorbereidingstraject.

Het gaat om documenten die verband houden met de rol van Annemarie Jorritsma. De oud-burgemeester van Almere is in 2018 door LNV aangesteld als commissaris-generaal voor het evenement. In die hoedanigheid onderhield Jorritsma namens het Rijk diplomatieke contacten met deelnemende landen. Ook was ze een belangrijke schakel tussen de Floriade BV en het ministerie van LNV. Het ging om een parttime functie waarvoor Jorritsma afzag van een vergoeding.

De informatie over het werk van de commissaris-generaal is vrijgegeven na een beroep op de Wet open overheid (Woo) door Omroep Flevoland en 1Almere.

"De deelname van Europese landen blijkt lastig te zijn"

Europese landen blijven achter
Al ver voor het uitbreken van de coronapandemie is het binnenhalen van exposerende landen een punt waar speciale aandacht voor nodig is. "De deelname van Europese landen blijkt lastig te zijn", zo staat in een verslag van 3 juni 2019. Het gaat om een gesprek tussen Jorritsma en een hoge ambtenaar van het ministerie van LNV. Om landen alsnog over de streep te trekken, worden aan buitenlandse ministers gepersonaliseerde uitnodigingsbrieven overhandigd.

Buitenlandse interesse lijkt zich eerder te richten op netwerken, handelen, en zakelijke deals sluiten in plaats van het exposeren voor een groot publiek. Geconstateerd wordt dat het nodig is om een goed business to business-programma voor elkaar te krijgen. "Waarmee deelname aan een Expo een zakelijke waarde kan krijgen."

Een half jaar later, in december 2019, wordt de terughoudende interesse van Europese landen opnieuw benoemd. Hoewel het werven van geïnteresseerde staten ‘per saldo goed vlot’, blijven de Europese landen achter. "Landen vragen steeds nadrukkelijker naar het ‘nut’ van deelname", zo wordt geconstateerd.

Niet bekend om welke landen het gaat
Om welke landen het specifiek gaat, wil het ministerie niet openbaar maken. De namen zijn in de documenten weggelakt. Volgens LNV kan deze informatie de relatie tussen Nederland en andere landen schaden. Dat argument weegt zwaarder dan het belang van openbaarheid, zo is de verklaring voor het geheimhouden.

"Floriade lijkt niet meer het karakter van een tuinbouwtentoonstelling te hebben"

Tuinbouwtentoonstelling of BouwRai?
Het ministerie van LNV spreekt verschillende keren de zorg uit dat de Almeerse Floriade zich vooral lijkt te focussen op stedenbouw, in plaats van op land- en tuinbouw. Het Almeerse concept van een expo die gebruik maakt van gebouwen die later ook in de woonwijk een rol krijgen, ligt niet lekker bij het ministerie. Uiteindelijk is van die opzet overigens weinig terechtgekomen. Tot permanent vastgoed kwam het voorafgaand aan de Floriade nauwelijks. Daardoor was de Floriade genoodzaakt zelf veel tijdelijke gebouwen neer te zetten.

Uit een verslag van eind 2018: "Marjolijn [topambtenaar van het ministerie van LNV, red.] constateert dat de Floriade niet meer het karakter van een tuinbouwtentoonstelling lijkt te hebben; het gaat erg veel over de gebouwde omgeving. Jorritsma neemt dat ter harte. Jorritsma geeft aan dat twee zaken goed moeten worden gescheiden door de gemeente Almere: de bouw van een nieuwe wijk en de organisatie van de Floriade. Tot nu toe loopt dat te veel door elkaar. Daar wordt nu beter op gelet."

In het voorjaar van 2020 blijken de zorgen nog niet weg te zijn bij het ministerie. "Het gehalte tuinbouwtentoonstelling in de Floriade komt ter sprake, aangezien LNV vindt dat de focus van de gemeente Almere de afgelopen jaren vooral op de stadsontwikkeling gericht is geweest en niet op de tuinbouw. Annemarie geeft aan dat daarin, sinds haar aantreden, bijsturing heeft plaatsgevonden en dat de huidige situatie juist nog extra aanleiding is om volledig terug te gaan naar wat de Floriade in de basis is en moet zijn: promotie van de tuinbouwsector."

"Staat het Rijk nog steeds achter de Floriade?"

Vraagtekens bij enthousiasme LNV
Het roept de vraag op hoe enthousiast het ministerie van LNV eigenlijk is over de Floriade. In de praktijk komt het er weliswaar op neer dat Almere het evenement organiseert, maar de Expo is ook een aangelegenheid van het Rijk.

Eind april 2020, als de coronapandemie in volle hevigheid is losgebarsten, vindt er een digitaal overleg plaats tussen Jorritsma en het ministerie. Op dat moment wordt in Almere nagedacht over de invloed die de pandemie op het evenement heeft. Het gesprek tussen Jorritsma en topambtenaar Marjolein Sonnema wordt onder andere gebruikt om een overleg met minister Carola Schouten voor te bereiden. Dat gaat niet over details, maar over cruciale zaken: "Voor het gesprek op 19 mei met Carola Schouten is er 1 hoofdvraag: Staat het Rijk nog steeds achter de Floriade?"

Even later in het verslag: "Eerst moet de vraag beantwoord worden of er commitment is (bij) het Rijk. Daarna is de vraag wat LNV bereid is te doen, maar ook de andere ministeries." Openlijke twijfel over de Floriade heeft het ministerie van LNV overigens nooit geuit. De boodschap is altijd geweest dat het Rijk het evenement steunt.

15 i.p.v. 10 miljoen, 'maar dat is het dan ook echt'
Het ministerie van LNV besluit eind 2020 dat het 15 miljoen aan de Floriade bijdraagt. Dat is een meevaller voor Almere, want tot dan toe werd rekening gehouden met maximaal 10 miljoen euro. Aan het extra geld is wel een voorwaarde verbonden. Namelijk dat de Floriade in de toekomst géén beroep meer doet op aanvullende steun van het ministerie.

LNV benadrukt bovendien dat de bijdrage aan de expo vooral bedoeld is voor een aantal specifieke en innovatieve projecten. Het geld mag niet zomaar op een grote hoop gegooid worden en gebruikt worden voor van alles en nog wat. Een ambtenaar van het ministerie maakt dit in november 2020 duidelijk, als gesproken wordt over pogingen om de Rabobank binnen te halen als sponsor. Ze wijst op een aantal zinnen die in een notitie staan.

"- In oktober heeft het Rijk bij monde van min LNV aangegeven een (stevige) toezegging te doen voor financiering van enkele voor Floriade Expo 2022 belangrijke projecten.
- Het Rijk heeft een grote bijdrage toegezegd."

"Dat is te sterk uitgedrukt", mailt de ambtenaar aan Jorritsma plus een aantal anderen. "We hebben toegezegd om ons in te spannen om middelen vrij te spelen en zo medefinanciering voor de innovatieprojecten in te regelen. Daar zijn we dan ook druk mee bezig."

Jorritsma reageert als volgt: "Jammer dat steeds weer twijfel wordt gezaaid. Ik ga ervan uit dat het bedrag rondkomt en ook gebruikt kan worden in de gesprekken met de Rabobank."
Tot een deal met de bank komt het uiteindelijk niet. De Rabobank wordt geen sponsor van de Almeerse Floriade, terwijl de bank bij andere edities wel geld gaf.

"Door covid heeft Qatar budgetprobleem"

Kopzorgen rond mogelijke afhakers
Hoewel het ministerie van LNV eind 2020 dus zegt dat het bij 15 miljoen euro blijft, probeert Jorritsma een jaar later toch of er nog meer mogelijk is. Ditmaal bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Gevraagd wordt om 7 miljoen euro. Er spelen in december 2021 namelijk verschillende problemen, vooral gerelateerd aan corona.

Een opvallende naam daarbij is Qatar, het land dat de afgelopen jaren miljarden investeerde om het WK-voetbal te organiseren. Als het gaat om de Floriade is de geldstroom minder oneindig, zo blijkt uit een memo van de gemeente Almere en de Floriade BV. Het land zou te kampen hebben met een 'budgetprobleem' en de bijdrage voor deelname aan de expo gehalveerd hebben. Eerdere afspraken worden door de oliestaat bovendien niet nagekomen. Qatar zou het World Village sponsoren, een plek voor ontwikkelingslanden die zelf geen geld hebben voor deelname. Die landen zouden door deelname aan de Floriade zichzelf economisch kunnen verbeteren, was de gedachte. Het World Village kwam er uiteindelijk wel, maar niet betaald door Qatar of het Rijk.

Corona zorgt er verder voor dat een aantal landen met grote kavels en paviljoens besluit de bouw door Nederlandse partijen te laten doen, in plaats van partijen uit eigen land. Het over laten komen van personeel is door corona namelijk lastiger. De kosten die gepaard gaan met Nederlandse bouwers zijn aanzienlijk hoger, zeggen de gemeente en BV. "Wanneer wij dit verschil in kosten (deels) kunnen bijdragen, zullen deze landen zich niet terugtrekken van deelname. Het gaat hierbij om €100k per land, totaal €300k."

Vrees voor domino-effect
Bij de Floriade wordt geconstateerd dat deelnemers en leveranciers terughoudend zijn in hun investeringen en deelname aan het evenement. "Gevreesd wordt voor een neerwaartse spiraal." Door deelnemers tegemoet te komen in de extra kosten die ze vanwege corona maken, wordt geprobeerd ze binnen boord te houden.

Lukt dit niet, dan wordt gevreesd voor een domino-effect waarbij verschillende landen afhaken. De gevolgen daarvan zouden rampzalig zijn voor het evenement, schrijven de gemeente en Floriade BV. Als landen afzien van deelname 'is de Floriade geen volwaardige tuinbouwtentoonstelling meer, met verregaande gevolgen voor het aanzien van de expo.' Daaraan wordt gekoppeld dat het bezoekersaantal van het evenement aanzienlijk lager uit zal vallen. Om dat te voorkomen is er extra geld nodig.

Annemarie Jorritsma probeert de kosten te laten betalen door het ministerie van Economische Zaken. Het benodigde geld bij de gemeenteraad van Almere loskrijgen ziet ze niet als reële optie. "Er is geen tot weinig draagvlak om opnieuw middelen te reserveren voor de Floriade", wordt geconstateerd. "De aanstaande gemeenteraadsverkiezing zal hier ook een rol in hebben. Daarom hebben wij u, als partner voor het organiseren van de Floriade, om hulp gevraagd", is de boodschap aan minister Stef Blok.

Het ministerie gaat niet in op het verzoek en de Floriade BV en gemeente Almere betalen zelf de extra kosten die nodig zijn. Het totale prijskaartje voor de gemeente is opgelopen tot zo’n 100 miljoen euro. Dat terwijl ooit op 10 miljoen was gerekend. Almere oefent nog wel steeds druk uit op het Rijk en de provincie Flevoland voor een financiële bijdrage aan het miljoenenverlies.

Jorritsma: 'Totaal niet interessant'
Gevraagd om een reactie op bovenstaand verhaal laat Annemarie Jorritsma weten er niet inhoudelijk op in te willen gaan. Ze reageert met een korte boodschap: "Er staan best wat slordigheden in, maar ik heb besloten me er niet meer mee te bemoeien omdat ik het totaal niet interessant vind. Succes ermee."