omroep flevoland

Het is een bijzonder najaar voor Flevolandse fruittelers, die vooral door de oorlog in Oekraïne voor uitdagingen komen te staan. Zo is de concurrentie toegenomen en zijn de prijzen enorm gestegen. Denk daarbij aan de energieprijs voor het koelen en ook de personeelskosten zijn hoger dan voorgaande jaren.

De appels worden in meerdere gangen geoogst. De laatste appeloogst van dit plukseizoen is qua kleur en houdbaarheid niet geschikt voor de winkel, dus kan alleen worden gebruikt in bijvoorbeeld appelsap of appeltaart. Maar voor die 'schilappels' zijn de prijzen zo sterk gedaald, dat het financieel niet meer uit kan om ze professioneel te plukken, gekoeld te bewaren en te verkopen.

Maar moet je ze dan laten wegrotten? "Nee, dat is zonde en bovendien niet verstandig", zegt fruitteler Marinus Huijsmans uit Dronten. "Dat put de bomen uit, doordat ze dan wel al hun energie aan de laatste appels blijven geven. En die energie hebben ze in het volgende seizoen weer hard nodig voor de oogst van 2023." Daarnaast trekt het rottende fruit op de grond ook nog ongedierte aan.

Zelf plukken
Huijsmans, verbonden aan de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO), heeft zijn 'laatste pluk' Elstars en Jonagolds geschonken aan de voedselbanken. Ook andere fruittelers in Flevoland deden aan deze actie mee. Afgelopen weken werd er zo een slordige 66.000 kilo appels gedoneerd. De vrijwilligers van de groente- en fruitbrigade uit Lelystad moesten ze wel zelf plukken en dat was nog gezellig ook. De appels werden met veel plezier geplukt, zodat mensen die het iets minder breed hebben tóch aan hun vitamines kunnen komen.

"In bijvoorbeeld Frankrijk en Engeland zijn ze veel chauvinistischer dan wij hier."

Het plukken, koelen en verkopen van een kilo schilappels kost zo'n 12-15 cent en levert nu slechts 8 tot 10 cent per kilo op. En daarbij zijn niet eens alle onkosten opgeteld, zoals nieuwe investeringen die de fruittelers moeten doen, denk aan zonnepanelen, mest, ongediertebestrijding, aanplanten nieuwe bomen, onderhoud, enzovoorts. In een goed jaar krijgen de telers er zo'n 70 cent per kilo voor en dat is (als je alles meerekent) volgens Huijsmans 'kostendekkend'. "Gelukkig hadden wij hier nog een heel goede oogst. Door de droge zomer is in andere gebieden veel fruit verpieterd, maar hier in Flevoland en bijv. ook Noord-Holland is geen gebrek aan water."

Balans is weg
Volgens Huijsmans is deze situatie afgelopen tijd ontstaan door verschillende redenen:
- De concurrentie vanuit Polen is sinds de oorlog in Oekraïne enorm groot, want Poolse telers mogen hun opbrengsten niet meer verkopen aan Belarus en Rusland en overspoelen daardoor nu de Europese markt, waardoor de prijzen dalen.
- Ook vanaf het zuidelijk halfrond komt veel concurrentie. Fruittelers in bijvoordeeld Nieuw-Zeeland en Brazilië leveren andere appelsoorten dan de in Nederland vooral geteelde Elstar en Jonagold. Denk aan de Pink Lady uit Australië, de Jazz en Braeburn uit Nieuw-Zeeland en de Fuji uit Japan. En hoewel de supermarkten allemaal hun uiterste best doen om hun imago zo groen mogelijk op te poetsen, nemen ze deze exotische appels-van-ver toch grif af, om de consument meer keuze te geven. "We moeten onze retailers bewegen om daar bewuster mee om te gaan," zegt de appelteler "maar ook de consument is niet kritisch genoeg. In bijvoorbeeld Frankrijk en Engeland zijn ze veel chauvinistischer dan wij Nederlanders. Die kopen het liefst hun eigen producten." De boodschap van Huijsmans aan de consument is dan ook: "Koop appels uit Nederland, zoals de puur Nederlandse Elstar of de hier ook veel gekweekte Jonagold. In de supermarkt staat bij elk ras vermeld waar het vandaan komt. Als consumenten daar wat meer op letten, dat zou al schelen."
- De kosten van de fruittelers worden steeds hoger, onder meer door de steeds duurder wordende energie: die kosten bestaan vooral uit stroom voor de koelhuizen, want appels worden op 1,5 graden bewaard en peren op 0,0 graden. En nu het buiten steeds warmer wordt, lopen de kosten extra op. Brandstof is eveneens nodig voor de beregeningsmachines en de voertuigen waarmee de oogst binnen wordt gehaald. Ook bestrijdingsmiddelen worden steeds duurder doordat de goedkoopste middelen inmiddels verboden zijn en het minimumloon van het personeel steeg onlangs ook.
- De fruittelers zelf krijgen in verhouding nauwelijks geld voor hun waar. De supermarkten bepalen min of meer de prijzen en daarna gaat die prijs nog vaak over de kop. Een kilo appels in de supermarkt kost zo'n 2 euro. Vergelijk dat eens met wat de teler er voor krijgt...
- Tijdens corona wilden we allemaal gezond eten en werden er meer appels verkocht, maar mensen moeten nu beknibbelen en laten het dure fruit steeds vaker links liggen. "Een appel, of fruit in het algemeen, wordt helaas zowel door de consument als de overheid niet gezien als eerste levensbehoefte."

"De huisvrouw bestaat niet meer, die staat al lang in het museum."

Toch heeft Huijsmans nog steeds lol in zijn werk: "Het is nog echt handwerk. Alles wordt met de hand geplukt. We gebruiken alleen machines om het fruit naar de koelhuizen te brengen. Personeel halen we meestal van ver. Vroeger liep het halve dorp uit om mee te helpen. Maar iedereen heeft nu een betaalde baan. De huisvrouw bestaat niet meer, die staat al lang in het museum. Maar het is net als vroeger nog steeds een sociaal gebeuren. Daarom helpt ieder jaar weer een vaste club gepensioneerden mee. Maar er zijn ook mensen die vakantie opnemen om hier te komen werken. Ook complete Roemeense families komen hier 3 tot 4 weken oogsten, logeren in Nederland en gaan daarna naar huis. Dit jaar waren er ook Oekraïners bij. De goede sfeer is heel belangrijk. Dus daar zorgen we voor."

Onzekere toekomst
Helaas is de verwachting dat de oorlog in Oekraïne niet zomaar voorbij is. Dat betekent dat de toekomst van fruittelers voorlopig onzeker is. Denkt Huijsmans er dan misschien toch aan om iets anders te gaan doen?
"Ja, dat schiet wel eens door mijn hoofd. Maar je bent ondernemer en dan probeer je toch een oplossing te vinden om geld te verdienen. En dit bedrijf is door mijn ouders al in 1967 gestart. Dat geef je niet zomaar op. Het is bovendien mijn passie. Dus ik probeer te overleven."