omroep flevoland

Het is dit jaar precies honderd jaar geleden dat toenmalig koningin Wilhelmina een bezoek bracht aan Urk. In die tijd was Urk nog een visserseiland midden in de Zuiderzee. Er was nog geen Afsluitdijk en het zou nog zo'n 18 jaar duren voordat Urk eiland af is. In 1921 maakt een filmploeg opnames van het koninklijk bezoek aan Urk. De beelden geven een uniek beeld van het oude vissersdorp in de Zuiderzee.

De haven stroomt op de dag van het bezoek vol met toeschouwers. Burgemeester Arie Gravestein staat al te wachten op de kade. Alle botters om hem heen zijn versierd met vlaggetjes en vaandels. In de straten heerst een feeststemming. Mannen en vrouwen dansen in het rond. Door het dorp staan meerdere versierde bogen waar later de koningin onderdoor gaat lopen. Een van de bogen is versierd met netten een grote W. Op een andere boog staat groot 'Juliana Poorte' geschreven, een verwijzing naar de dan 12-jarige dochter van de koningin. Er worden op die dag bloemen uitgereikt aan de koningin door het Urkse meisje Juliaantje, dat naar de prinses vernoemd is.

Prins Hendrik bezocht Urk twee keer eerder, in 1911 en in 1917. Tijdens zijn eerste bezoek werd de prins de inrichting van een typische Urker woning getoond. Ook kreeg hij plaatselijk vervaardigde kunstwerken te zien. Onder meer houtsnijwerk, schaalmodellen van botters en knipkunst van Jantje 'de Knipper'. Ook werd aan de prins gevraagd of Urk een straat naar hem mocht vernoemen. Dat mocht, en tot de dag van vandaag kun je op Urk door de Prins Hendrikstraat lopen. Verder had de prins een bijzondere ontmoeting met de verlamde jongen Jan Brands. Deze ontroerde de prins zozeer, dat er enkele dagen later een speciale driewieler op Urk werd afgeleverd. Speciaal geregeld door prins Hendrik, voor de gehandicapte Jan Brands. Urk sloot de prins door die onverwachte gift in het hart. Later meer over zijn tweede bezoek in 1917.

We zijn terug in 1921: de vorstin en haar gevolg lopen over een brede straat de haven uit. Aan beide kanten staan massa's Urkers om het koninklijk paar toe te zwaaien. Het publiek blijft keurig achter de visnetten staan die als lage hekjes zijn neergehangen. Het is het begin van een ronde over het eiland. De eerste halte is een boog gemaakt van visnetten met aan beide kanten het wapen van Urk met daaronder twee gekruiste ankers. Boven aan de poort hangt een maquette van een groot schip met vier zeilen.

De inmiddels metalen ijsvlet - nog eerder was het een houten vlet - had hiervoor ijzeren glijders. Op deze manier kon de boot over het ijs glijden. Met mankracht werd dan de vlet over het ijs getrokken.

Op de oude filmbeelden is te zien hoe de mannen voordoen hoe ze zich voorbereiden op een tocht. Ook al is het zomer, de mannen hebben zich goed aangekleed voor de demonstratie. Voor de demonstratie is er zelfs een lading ijs uitgestort op de grond om de barre winters uit te beelden. De koningin krijgt van hen vervolgens uitleg over dit zware werk. Op de achtergrond speelt muziekvereniging Valerius.

Wat opvalt is dat meerdere van de mannen bij de ijsvlet een medaille dragen. Deze hebben ze vier jaar eerder, in 1917, door niemand minder dan prins Hendrik zelf uitgereikt gekregen. De prins was per toeval in de buurt en besloot Urk nog eens te bezoeken (zie eerder kader). Op het eiland hoorde hij dat de bemanning van de ijsvlet die avond geëerd zouden worden voor een gewaagde reddingspoging.

In januari van hetzelfde jaar hadden ze de opvarenden gered van een schip dat was ingevroren in het ijs. Omdat prins Hendrik de beschermheer was van de Noord- en Zuid-Hollandsche Reddingmaatschappij, reikte hij een zilveren medaille uit aan schipper De Boer. De overige bemanningsleden kregen een bronzen medaille. Vier jaar later dragen ze de insignes nog met trots en ontmoeten ze de prins voor de tweede keer.

Het koninklijk paar sluit af bij de vuurtoren. Burgemeester Gravestein klimt met koningin Wilhelmina en prins Hendrik naar boven. Vanaf de vuurtoren wordt nog één keer naar de Urkers gewuifd. De kinderen beginnen een aubade en zingen de koningin toe. En ook op het moment dat het koninklijk bezoek wegvaart van de kade klinkt uit de monden van de aanwezige Urkers een psalm: "De Heer zal U steeds gadeslaan."