omroep flevoland

"Ik was bijna dood." Ferry Prud’homme (91) is helder over de Japanse bezetting van Nederlands Indië. Het is het ergste wat hem is overkomen. Als klein kind wordt hij in een jongenskamp vastgezet. Ook Herman van der Leelie (89) zat jarenlang vast in een jappenkamp. De ontberingen staan hen beide nog vers in het geheugen. Prud’homme en Van der Leelie wonen nu beide in het Indische wooncomplex Rumah Melati in Almere.

Ze waren nog maar kinderen van slechts 11 en 13 jaar oud. Toch maakte dat voor de Japanse bezetter niets uit. Alle Nederlanders en halfbloeden werden vastgezet. In deze zogenoemde ‘jappenkampen’ was het leven erbarmelijk. "Het was overleven!" zegt Prud’homme. Van der Leelie werd met zijn moeder en zussen vastgezet in een oud kloostercomplex; Kamp Moentilan. Dat lag op midden-Java, aan de voet van de Merapi-vulkaan. Jonge jongens mochten met hun moeder mee. Mannen zaten in een apart kamp. Dat maakte het leven niet veiliger. Op een dag werd Herman van der Leelie ten onrechte aangezien voor baldadige jeugd. Als straf werd hij door de Japanners gemarteld in de kerk van het klooster.

"Ze hebben me opgehangen aan m’n armen", vertelt Van der Leelie met een brok in de keel en het gesprek valt even stil. "Ze hebben me drie keer opgehesen en laten vallen, dat er een ijzeren balk tussen mijn benen kwam." Terwijl Van der Leelie dit vertelt, zie je de emotie in zijn ogen. Na drie keer deze marteling te hebben moeten ondergaan, stopte het. Een aanwezige tolk ging het gesprek met de Japanners aan en de jonge Van der Leelie werd losgelaten. Waarom? Dat weet hij tot op de dag van vandaag niet. De jongen mocht de martellocatie verlaten, maar maakte een fout. "Toen ik de kerk uit rende, kwam er een Japanse officier. Daar moet je voor buigen en dat vergat ik." Die fout kwam hem duur te staan; veertig stokslagen en twee dagen de urinoirs schoonmaken.

Ferry Prud’homme wist na twee jaar samen met een vriend te ontsnappen uit het kamp. Op blote voeten trokken zij langs bossen en sawa’s richting Batavia. Daar dook hij onder. Herman van der Leelie leefde de rest van de oorlogsjaren in het kamp. De bevrijding herinneren de heren als de dag van gisteren. Met name omdat 'de ellende' niet ophield.

De Bersiap-periode
Direct na de Japanse capitulatie, riep ingenieur Soekarno de onafhankelijkheid uit van de republiek Indonesië. In het straatbeeld van Indonesië werden anti-Nederland-leuzen opgehangen. 'We don't like the Dutch' (We houden niet van de Nederlanders) viel te lezen op een groot bord langs de weg. In Jakarta waren de trams beschilderd met leuzen zoals: 'We need just plain independance' (We hebben onafhankelijkheid nodig). Een bloedige strijd tussen Indonesiërs en Nederlandse Indiërs was het gevolg. Deze onafhankelijkheidsstrijd ging de geschiedenisboeken in als de Bersiap-tijd.

Nederland was het niet eens met de uitgeroepen onafhankelijkheid. De KNIL-soldaten moesten na hun gevangenschap direct de wapens weer oppakken en vanuit Nederland werden schepen vol met militairen naar 'de Oost' gestuurd. Ferry Prud'homme werd KNIL-soldaat en kwam terecht bij de luchtmacht. "Op details ingaan, kan ik niet. Dat doet me pijn." Prud'homme is even stil en zoekt naar woorden. "Ik heb veel jongens om me heen zien vallen."

Na jaren strijd en door internationale druk gaf Nederland de kolonie op. In 1949 verliet Indonesië het Koninkrijk der Nederlanden en werd het een eigen republiek. In de vier jaar dat de onafhankelijkheidsstrijd duurde, lieten tienduizenden Indonesiërs het leven. Aan Nederlandse kant vielen ruim 4.700 doden.

Excuses van de koning
"Ik vind het zeer bekrompen van de Nederlandse overheid dat het niet op scholen wordt onderwezen." Volgens Van der Leelie is er veel onwetendheid onder de Nederlanders over de Indische tijd. Als hij op 15 augustus de Nederlandse vlag ophangt, vragen veel mensen waarom hij dat doet. Op die dag is de landelijke Indië-herdenking. Die dag wordt stil gestaan bij de capitulatie van Japan.

Maar de onwetendheid van de Nederlanders is niet het enige dat Van der Leelie dwars zit. Dit jaar bood koning Willem-Alexander excuses aan voor 'het overdadige geweld' van de Nederlanders in Indonesië.

"Ik denk dat er van Indonesische zijde ook wel een klein excuus af mag." Van der Leelie verheft zijn stem. Hij is verontwaardigd dat de koning excuses maakte en het van de Indonesische kant stil bleef. Want er zijn ook vele Nederlanders omgekomen in de strijd, zegt hij.

Op zaterdag 15 augustus zendt Omroep Flevoland de Indië-herdenking in Almere rechtstreeks uit. Deze uitzending vanuit het Bos der Onverzettelijken begint om 15:45 uur.