omroep flevoland

Bureaucratie werd ruim 60.000 vissen in de Oostvaardersplassen in de zomer van 2019 fataal. Dat blijkt uit stukken die openbaar zijn geworden door een Wob-verzoek van Omroep Flevoland.

Begin juli 2019 kreeg de provincie al de eerste waarschuwingen over de massale vissterfte in de Oostvaardersplassen door de hitte. De provincie beweert dat de vissterfte een natuurlijk fenomeen was en ze er alles aan heeft gedaan om dit te voorkomen. Maar uit de stukken blijkt dat door wekenlang intern overleg, vergunningsaanvragen en regelgeving de oplossing te laat kwam.

Eind juli was er een vergevorderd reddingsplan voor de vissen. Op het laatste moment heeft de zogenoemde stuurgroep daar de stekker uit getrokken, omdat er weinig tot niets meer te redden viel. In die stuurgroep zitten Staatsbosbeheer, het Waterschap Zuiderzeeland en de provincie Flevoland.

Moeras-reset
In het laatste weekend van juli was het extreem warm waardoor veel vissen dood gingen in het westelijk deel van de Oostvaardersplassen. In dat deel was sinds oktober 2018 de 'moeras-reset' aan de gang. De provincie Flevoland wil daar gedurende 3 à 4 jaar het waterpeil verlagen. De reset moet zorgen voor meer riet. Dit is goed voor vogels.

Vanwege de verlaging van het waterpeil was het de bedoeling de karpers in het najaar van 2019 te verplaatsen naar het Markermeer. Hier waren de vergunningen en planningen op afgestemd. Vanwege de warme zomers van 2018 en 2019 zakte het waterpeil sneller dan verwacht. Hierdoor gingen de vissen dood.

Het provinciebestuur heeft inmiddels een korte schriftelijke reactie gegeven. Volgens de provincie kostte het inlaten van extra water uit het Markermeer te veel tijd en waren de meeste vissen in de tussentijd gestorven. Volgens het provinciebestuur zijn de extreem hoge temperaturen de voornaamste oorzaak van het snelle dalen van het waterpeil.

EEN RECONSTRUCTIE:

9 juli 2019
Een belangrijke waarschuwing komt van ontwerp- en adviesorganisatie Arcadis. "Als de komende maanden de waterstand nog eens 10 centimeter zakt, dan hebben we aan het eind van de zomer het niveau bereikt dat we aan het eind van de komende winter hadden willen bereiken! Het is onvermijdelijk dat er massale vissterfte gaat optreden in de resterende ondiepe poelen in de Grote Plas (het westelijke gedeelte van de Oostvaardersplassen, red.). Dit noodzaakt tot het bijstellen van de plannen." Door de betrokken partijen werd gesproken over het vangen van vis en overzetten naar het Markermeer, maar door vertroebeling zou maar de helft van de vis het overleven.

10 juli 2019
De adviseur hydrologie van het Waterschap Zuiderzeeland schrijft dat het waterpeil in de Oostvaardersplassen harder daalt dan verwacht en dat dit waarschijnlijk grote vissterfte tot gevolg heeft. In de projectgroep (met daarin de provincie, Staatsbosbeheer en het Waterschap Zuiderzeeland) is besloten om te kijken of vis vervroegd vangen mogelijk is, aldus de adviseur.

12 juli 2019
Visexperts raden volgens de adviseur hydrologie af om de vissen te vangen, omdat veel vissen dat niet zouden overleven. Ook is het technisch ingewikkeld en daardoor duur. Dan komt ook voor het eerst de andere optie ten tafel: water aanvoeren vanuit het Markermeer om zo het peil te verhogen. De afdeling Strategie en Beleid van de provincie schrijft echter dat er is gekeken naar de optie om water aan te voeren, maar zegt dat ook deze optie lastig uitvoerbaar is. Procedureel zouden er nogal wat haken en ogen aan zitten. Intern wordt geopperd om alvast te beginnen met het graven van een geul. Dat kan niet, omdat de openbare aanbesteding nog niet rond is.

15 juli
Twee weken voordat het misgaat, trekt ook Sportvisserij Nederland aan de bel. De vereniging pleit voor watertoevoer in de Grote Plas op zo kort mogelijke termijn. "Ook al zijn er geen beschermde soorten in het geding, het zijn wel heel veel vissen en er geldt natuurlijk ook nog een algemene zorgplicht." Staatsbosbeheer schrijft dat de karpers het zwaar hebben door de hitte.

16 juli
Bestuurders van de provincie, het waterschap en Staatsbosbeheer komen overeen dat de karpers gered moeten worden. De plannen hiervoor moeten worden uitgewerkt; ze roepen wel op tot tempo maken. Maar er moet veel worden uitgezocht. Kun je überhaupt wel zomaar water overhevelen vanuit het Markermeer? Is er bijvoorbeeld kans op blauwalg? En wat zijn de gevolgen voor de moeras-reset? Uit een interne mail naar gedeputeerde Harold Hofstra blijkt dat er twijfels zijn of de noodmaatregelen op korte termijn gerealiseerd kunnen worden.

17 juli
Een medewerker van adviesbureau AT-KB waarschuwt de provincie: "Voorlopig lijkt het weer erg droog te worden/blijven en ook warmer. Dus nut en noodzaak blijven actueel. Maar ook urgent. De tijd tikt door..."

23 juli
Het plan om water aan te voeren, wordt verder uitgewerkt ondanks eerdere kritische kanttekeningen van de afdeling Strategie en Beleid van de provincie op 12 juli. Advies- en ingenieursbureau Royal Haskoning DHV komt met een plan om water vanuit het Markermeer naar de Oostvaardersplassen te krijgen. Het bureau wil 30 juli beginnen met opbouwen van de noodvoorziening. Het noodplan zou ongeveer 120.000 euro kosten.

26 juli
Ook Arcadis werkt mee aan het plan voor het water overhevelen. De vergunning wordt aangevraagd. Dit moet via het omgevingsloket van de gemeente Lelystad. Maar door vakanties heeft Arcadis niemand om deze aanvraag in te dienen. Daarom hoopt de projectleider dat een mail afdoende is om alvast aan de slag te kunnen met de behandeling van de aanvraag. Daarnaast is er een watervergunning nodig, die aangevraagd moet worden bij het Waterschap Zuiderzeeland. Het waterschap heeft er eerder op gehamerd dat deze er moet zijn, vóór er gestart mag en kan worden. De vergunningen werden aangevraagd, maar bleken niet meer nodig door het weekend dat zou volgen.

27 en 28 juli
Voor de vissen is het weekend rampzalig. Het is al dagenlang bloedheet en duizenden vissen gaan dood. De hitte en zuurstoftekort werden de vissen fataal.

29 juli
Een beleidsmedewerker van de provincie schrijft dat alle acties om water in te laten zijn stilgelegd vanwege de vissterfte van afgelopen weekend.

30 juli en 1 augustus
Toch wordt besloten dat alles procedureel in orde gebracht gaat worden voor de reddingspoging met de watertoevoer. Twee dronevluchten moeten duidelijkheid geven over hoe het met de vissen gaat en of het plan dus nog zin heeft. Uit de dronevluchten concludeert adviesbureau AT-KB dat er enorm veel dode vis is. "De nog levende vis heeft het heel moeilijk." De verwachting is dat er geen duizenden, maar honderden vissen nog leven. AT-KB adviseert daarom ook niet veel moeite te doen om de resterende vissen te redden. "Het lijkt niet zinvol op korte en lange termijn veel inspanning te zetten op het redden van deze resterende vissen."

5 augustus
Het definitieve oordeel wordt geveld. De provincie besluit om géén water in te laten. Dit omdat er nog te weinig levende vis is. Ook is water aanvoeren niet een gegarandeerd succes en te duur. Daarmee heeft de provincie een afweging gemaakt om de paar overgebleven vissen niet meer proberen te redden.