omroep flevoland

Tachtig jaar na dato komt 'Vrouwe Fortuna van Urk' weer thuis in Rotterdam. Daar is het beeld straks te zien in een expositie. Het beeld werd in de jaren '50 gevonden bij Urk. Lang werd gedacht dat het ging om een kunstwerk uit de Romeinse tijd, maar dat bleek niet zo te zijn.

Het hoofd werd gevonden op een braakliggend stuk bedrijventerrein aan de rand van Urk. Omdat op die plek meerdere archeologische vondsten werden gedaan, werd aangenomen dat het om een beeld uit de Romeinse oudheid ging. "Waarom de onderzoekers dat gelijk dachten, is mij niet helemaal duidelijk", vertelt Tineke Roovers van museum Batavialand in Lelystad.

Het lijkt erop dat de wens de vader van de gedachte is geweest. De toenmalige deskundigen herkenden er het hoofd van 'Vrouwe Fortuna' in, de godin van het lot. Jarenlang werd het beeld met gepaste trots tentoongesteld. De buste was onder meer te zien in Museum Schokland.

Het is niet wat het is
In de jaren '90 was er een onderzoeker die zei wat meer mensen al vermoedden; het is geen Romeins beeld. "Hij vertelde dat het een 18e- of 19e-eeuwse beeld moet zijn. En dat de steensoort sowieso te slecht is om Romeins te zijn," zegt Tineke Roovers van Batavialand.

Ook bleek de achterkant van de buste niet afgewerkt. Het lijkt wel of het ooit in een nis zat gemetseld. Het museum stond voor een raadsel. Als het beeld niet Romeins was, wat was het dan wel?

Mysterie opgelost
Toen meldde zich opeens de Urker Jan de Wit. Hij vertelde dat hij het hoofd ergens had gevonden tussen Creil en Urk. Dat was in 1940, toen hij 10 jaar oud was. Hij wilde het beeld meenemen naar huis, maar omdat het te zwaar was liet hij het uiteindelijk achter, vlakbij Urk. "Dat is dus de plek waar het in de jaren '50 opnieuw gevonden is, toen er sloten werden gegraven voor het nieuwe industrieterrein", vertelt Rob Noordhoek.

Puin uit Rotterdam
Na het verhaal van Jan de Wit was vrij snel duidelijk dat het beeld van 'Vrouwe Fortuna' meegekomen is met puin uit Rotterdam na het Duitse bombardement in mei 1940. "Het is echt de Rotterdamse mentaliteit om de rotzooi gelijk op te ruimen. Alleen de mooiste dingen zijn bewaard en de bruikbare bakstenen werden gebruikt voor herbouw. De rest is als puin over heel Nederland verspreid. Zo is er ook een deel terechtgekomen als wegverharding in de Noordoostpolder en gebruikt voor de dijkverzwaring bij de Rotterdamse Hoek in de buurt van Rutten. "Waarschijnlijk heeft de kleine Jan de Wit daar het beeld zien liggen en het meegenomen", zegt Rob Noordhoek van Museum Rotterdam.

Stedenmaagd
Nu het 'Romeinse beeld' puin uit Rotterdam blijkt te zijn, rijst de vraag wat het dan voorstelt. Museum Rotterdam heeft een vermoeden. Het zou om een Stedenmaagd gaan die aan de gevel zat van het Oude Raadhuis. Bij het bombardement is dat gebouw verwoest. Het museum bezit geen goede foto’s of tekeningen van het gebouw. Dus zekerheid is er nog steeds niet. Tachtig jaar na het bombardement is het beeld weer thuis in Rotterdam voor de expositie 'Leeuwen op de Coolsingel' van Museum Rotterdam. Dat is een expositie over bijzondere verhalen en mythes over de Tweede Wereldoorlog in de havenstad. "Het is gewoon een fantastisch verhaal dat wij graag willen vertellen. Het beeld hebben wij nu in bruikleen gekregen van Batavialand. Dit soort verhalen blijven bij het publiek hangen en zorgen ervoor dat de oorlog niet vergeten wordt", stelt Noordhoek.

De expositie in Rotterdam is vanaf juni te zien bij Museum Rotterdam, locatie Timmerhuis.

Bekijk ook ons dossier over 75 jaar vrijheid.