omroep flevoland

In groten getale begrazen ze al tientallen jaren de Oostvaardersplassen; de heckrunderen. Maar de oorsprong van de dieren ligt in Duitsland bij de familie Heck. Waar twee jonge broers in de roerige jaren voor de Tweede Wereldoorlog probeerden de uitgestorven oeros terug te fokken.

De jongste broer Heinz deed dat vanuit zijn dierentuin in het Zuid-Duitse München. Terwijl zijn oudere broer Lutz honderden kilometers verderop experimenteerde in de hoofdstad Berlijn. Lutz werd lid van de SS en maakte ook dankbaar gebruik van zijn hooggeplaatste nazi-vrienden in zijn zoektocht naar het perfecte oerrund. Heinz wilde niets weten van het fascisme, maar toch streefde hij dezelfde droom na. Welke nazaten lopen nu rond in de Oostvaardersplassen en is het heckrund nou een nazi-koe of niet?

Zo'n veertig jaar na de Tweede Wereldoorlog was Staatsbosbeheer opnieuw op zoek naar een oeros. Het dier moest kunnen overleven zonder hulp van de mens in een uitgestrekt moerasgebied; de Oostvaardersplassen. Maar omdat de oeros er niet was, gingen ze op zoek naar iets dat er op leek.

Dierentuinfamilie
De broers Lutz en Heinz Heck komen uit een echte dierentuinfamilie. De twee worden geboren als zonen van de Berlijnse dierentuindirecteur Ludwig Heck. Zijn passie voor dieren slaat al snel over op zijn zoons. Onder toeziend oog van hun vader beginnen de jonge broers te fokken met konijnen.

Jaren later treden de broers in de voetsporen van hun vader. Beiden krijgen ze de leiding over hun eigen dierentuin. Als directeur maken ze geld vrij om experimenten uit te voeren. Ze kunnen aan de slag met hun grote droom; het laten terugkeren van de uitgestorven oeros. Als voorbeeld gebruikten ze de Spaanse rotstekeningen van het dier en botten die gevonden zijn in de rivier de Rijn.

Leven als het woudvolk
In dezelfde tijd grijpt Adolf Hitler de macht in Duitsland. Het is vooral de oudere broer Lutz die zich aangetrokken voelt door het nazi-gedachtegoed. Hij sluit zich bij hen aan en raakt bevriend met de rechterhand van Adolf Hitler; Hermann Göring. Dat komt vooral door hun gezamenlijke hobby. Heck en Göring houden beiden van jagen. Tijdens hun jachtweekenden in de Duitse wouden, praten ze over het idee om de uitgestorven oeros opnieuw uit te zetten in de bossen. Met als doel er samen op te kunnen jagen.

'Als een wonder was daar het oerrund'
Hoewel Lutz en Heinz beiden de oeros terug wilden fokken, bewandelden ze ieder hun eigen weg. Ze gebruikten daarbij verschillende bestaande runderrassen. Waar de oudste broer ging voor agressieve rassen, zoals de Spaanse vechtstier, gebruikte Heinz minder opvliegende soorten.

Op de internationale jachttentoonstelling van 1937 presenteerden de gebroeders Heck vol trots het eindresultaat van hun experimenten in Berlijn. Duitse wetenschappers hebben ernstige bedenkingen bij het dier, vertelt historicus Clemens Maier-Wolthausen. Het teruggefokte dier is veel kleiner dan de originele oeros en ook heeft de koe een andere kleur. Daarnaast wijzen de hoorns in de verkeerde richting. "Maar omdat Lutz een nazi was, durfden de wetenschappers geen kritiek te leveren op het experiment", zegt Maier-Wolthausen.

Na de presentatie werden de dieren van Lutz Heck in de Berlijnse dierentuin tentoongesteld en uitgezet in de jachtgebieden van zijn goede vriend Hermann Göring. Daar jaagden de nazi's met speren op het heckrund. Ook in München kunnen dierentuinbezoekers de nieuwe oeros van Heinz Heck bewonderen.

Het hongerige Rode Leger
De oorlog kwam ten einde en de nazi's zaten klem. Ten oosten van Duitsland rukte het Rode Leger van de Russen op en aan de andere kant bestookten de geallieerden het land met bombardementen. Hermann Göring was op een van zijn landgoederen in Duitsland en wilde niet dat de heckrunderen in verkeerde handen terecht zouden komen. Het verhaal gaat dat hij eigenhandig de dieren heeft afgeschoten. Ook de heckrunderen in de Berlijnse dierentuin overleefden de oorlog niet. Het hongerige Rode Leger uit de Sovjet-Unie maakte de beesten af en at ze daarna op.

Geen enkel dier van nazi-sympathisant Lutz heeft de oorlog overleefd. De heckrunderen in de Oostvaardersplassen zijn allemaal nakomelingen uit het fokprogramma van de jongste broer Heinz Heck. Het Heckrund in de Oostvaardersplassen is dus geen nazi-koe.

Oostvaardersplassenrund
Bijna veertig jaar na de Tweede Wereldoorlog werden de heckrunderen door Jan Griekspoor van Staatsbosbeheer uitgezet in de Oostvaardersplassen. Waar in andere kuddes heckrunderen met een afwijkende kleur of hoorn werden afgeschoten, mochten ze in de Oostvaardersplassen wel blijven leven. Daarmee werd het fokexperiment van de broers Heck losgelaten en mocht het dier zijn eigen leven gaan leiden.

Oerrund blijft mens fascineren
Toch lijkt de ambitie om uitgestorven dieren weer tot leven te wekken, niet verdwenen te zijn. Dat komt ook omdat de laatste jaren de vraag naar runderrassen die zichzelf kunnen redden in natuurgebieden groter wordt. Rewilding Europe is een Europees initiatief om meer ruimte te maken voor wilde natuur, wildernis en wilde dieren. En daarbij hoort ook een rund met zoveel mogelijk kenmerken als die van het oerrund. Onder de naam Tauros wordt daarmee geëxperimenteerd en het resultaat daarvan loopt rond in het Brabantse natuurgebied de Maashorst.